Θανάσης Σκορδάς, Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας:«Η Προστασία του Περιβάλλοντος δεν κοστίζει, αξίζει»

Συνέντευξη στην Αμαλία Ρουχωτά

Κύριε Σκορδά το πρόβλημα Ασωπού, που τόσο μας έχει απασχολήσει, κι όχι άδικα, τον τελευταίο καιρό εντοπίζεται στην περιοχή ευθύνη σας. Τι περιθώρια δράσης έχετε ως Περιφερειάρχης Στ. Ελλάδος και τι έχει γίνει από την πλευρά σας για την αντιμετώπισή του; 
Θ.Σκ.:
 Το πρόβλημα του Ασωπού, το γενικότερο ζήτημα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, αποτελεί για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας –και για εμένα προσωπικά– κύρια προτεραιότητα. H υποβάθμιση του Περιβάλλοντος και οι επιπτώσεις που αυτή έχει αποτελούν τη σημαντικότερη απειλή για όλη την Ανθρωπότητα και τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας.
Από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε το πρόβλημα με την ποιότητα του πόσιμου νερού στα Οινόφυτα, συνεργαστήκαμε τόσο με τα αρμόδια έπουργεία όσο και με τους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και δρομολογήσαμε ενέργειες για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Με τις ταχύτερες δυνατές ενέργειες η περιοχή θα υδροδοτείται με νερό που μεταφέρουμε από το κανάλι του Μόρνου, ενώ παράλληλα κατασκευάζουμε ένα ταχυδιυλιστήριο. Αυτό σημαίνει ότι μέσα στους δυο πρώτους μήνες του 2008, με την ολοκλήρωση του έργου, θα δοθεί οριστική λύση στο πρόβλημα. 
Μέχρι τότε οι ανάγκες των κατοίκων καλύπτονται με διυλισμένο νερό της ΕέΔΑΠ που μεταφέρεται στην περιοχή, καθώς και με νερό από καθαρές γεωτρήσεις. 
Το κόστος των έργων που υλοποιούνται για την αντιμετώπιση του προβλήματος στα Οινόφυτα ανέρχεται σε 2 εκατ. ευρώ και οι σχετικές πιστώσεις έχουν ήδη μεταφερθεί στο Δήμο Οινοφύτων, που είναι και ο φορέας υλοποίησης των έργων, ώστε να μην υπάρξει η παραμικρή καθυστέρηση. 
Στο γενικότερο θέμα των ελέγχων των ρύπων που προέρχονται από τη βιομηχανία, η προσπάθεια αφορά περισσότερους από έναν φορέα. Από τις αρχές του 2004 συγκροτήθηκε το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, το οποίο, σε αυτό το μικρό χρόνο λειτουργίας, έχει πραγματοποιήσει πολλούς τακτικούς και έκτακτους ελέγχους, επιβάλλοντας κυρώσεις όπου απαιτείται.
Δυστυχώς όμως, σε πολλά θέματα υπάρχει επικάλυψη αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων βαθμών της Αυτοδιοίκησης και των υπηρεσιών των έπουργείων. Αλλά εδώ ανοίγουμε ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο συζήτησης που σχετίζεται με την αδυναμία πολλών να κατανοήσουν το ότι η διεκδίκηση αρμοδιοτήτων συνεπάγεται και ανάληψη ευθυνών.
Το πρόβλημα στην περιοχή είναι ευρύτερο από την ύδρευση του Δήμου Οινοφύτων. Αφορά το στρεβλό τρόπο ανάπτυξης της βιομηχανίας και της γεωργίας στην περιοχή. Το  πρόβλημα είναι μεγαλύτερο, σχετίζεται και με την αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων στην ευρύτερη περιοχή του Κωπαϊδικού Πεδίου, πρόβλημα το οποίο ευελπιστούμε να αντιμετωπιστεί οριστικά με το πρόγραμμα απονιτροποίησης της περιοχής που εντάξαμε πέρσι στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Στερεάς Ελλάδας. 

Τι σκέψεις υπάρχουν στην πολιτική ηγεσία για την πιθανή αξιοποίηση σχετικών επιστημονικών μελετών; Θα αξιοποιηθούν υπάρχουσες μελέτες ή θα εκπονηθούν νέες; Έχουν τεθεί κάποια χρονοδιαγράμματα, δεδομένου ότι το θέμα επείγει;
Θ.Σκ.:
 Η συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί σοβαρές μελέτες σε περισσότερα αντικείμενα και την εφαρμογή σύνθετων πολιτικών σε πολλά επίπεδα. Δυστυχώς στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, οι πολλές βιομηχανικές μονάδες που λειτουργούν είναι υπεύθυνες για ένα τεράστιο όγκο βιομηχανικών αποβλήτων.
Ήδη, όπως ανέφερα και προηγουμένως, κάνουμε ένα πρώτο βήμα με τα έργα για την απονιτροποίηση του εδάφους.  
Ταυτόχρονα σχεδιάζουμε για το ΕΣΠΑ 2007-2013 τη χρήση νέων τεχνολογιών σε στοχευμένα προγράμματα απορρύπανσης τόσο του χερσαίου όσο και του θαλάσσιου χώρου.
Οι δράσεις μας για το περιβάλλον βρίσκονται στο πλαίσιο μιας συνολικής και συγκροτημένης στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης που προωθεί η Κυβέρνηση. Τόσο στις εθνικές χρηματοδοτήσεις, όπως το Πρόγραμμα Θησέας, όσο στο Γ’ ΚΠΣ, αλλά πολύ περισσότερο στο ΕΣΠΑ 2007-2013 (Δ’ ΚΠΣ), το Περιβάλλον αποτελεί κύρια προτεραιότητα. Αναφέρω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: Σήμερα εκτελούμε σημαντικά έργα σε κάθε Δήμο της Περιφέρειας για την αποκατάσταση και το κλείσιμο των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων. Από τους συνολικά 225 ΧΑΔΑ της περιοχής έχουμε εκδώσει άδειες αποκατάστασης για τους 184, ενώ προχωρούν οι διαδικασίες για την αποκατάσταση των υπολοίπων 41, και όλα αυτά μόλις στον τελευταίο χρόνο. 
Παράλληλα, προχωρούμε στην κατασκευή Χώρων Yγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧYΤΑ) σε όλους τους Νομούς της Περιφέρειας.
Μέσα από το Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, κατασκευάζονται στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας 93 χιλιόμετρα αγωγών ύδρευσης, 115 χιλιόμετρα αγωγών αποχέτευσης και τέσσερα νέα εργοστάσια βιολογικού καθαρισμού.
Με πιστώσεις 118 εκατομμύρια ευρώ για έργα Προστασίας του Περιβάλλοντος στην Περιφέρειά μας κατά την τελευταία τριετία δείχνουμε έμπρακτα την απόφασή μας να προστατεύσουμε το Περιβάλλον.
Το ενδιαφέρον μας για το Περιβάλλον και η ενθάρρυνση των νέων τεχνολογιών έχει ήδη προκαλέσει επενδυτικό ενδιαφέρον για την παραγωγή ενέργειας από τα απορρίμματα. Δυστυχώς, η ταχύτητα υλοποίησης των έργων και των νέων επενδύσεων σκοντάφτει στις προκαταλήψεις και τους τοπικισμούς που αναδεικνύονται.
Όμως, όταν βλέπουμε ότι η Πολιτεία στο μέτρο των δυνατοτήτων της, δείχνει το ενδιαφέρον της για το Περιβάλλον, είναι απαραίτητο να γίνει μια αναφορά και στην ευθύνη του πολίτη. Όσο αυτονόητη υποχρέωση της Πολιτείας είναι η λήψη κάθε δυνατού μέτρου για την Προστασία του Περιβάλλοντος, άλλο τόσο αυτονόητη είναι η υποχρέωση κάθε πολίτη να μην επιβαρύνει το Περιβάλλον με πράξεις ή παραλείψεις που φανερώνουν έλλειψη ατομικής και κοινωνικής ευθύνης. 

Σήμερα εκκρεμεί σχέδιο δημιουργίας νέας βιομηχανικής περιοχής, στην Τανάγρα, μια περιοχή ήδη κορεσμένη, και ήδη έχουν εκφραστεί αντιδράσεις από τους κατοίκους της περιοχής. Ποια είναι η δική σας άποψη/θέση;
Θ.Σκ.:
 Οι αντιδράσεις των πολιτών είναι δικαιολογημένες, έχοντας βιώσει την άναρχη βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής Οινοφύτων και Σχηματαρίου.
Είναι λυπηρό αλλά, δυστυχώς, η χώρα μπήκε στον 21ο αιώνα χωρίς Κτηματολόγιο, χωρίς Δασολόγιο και χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό. 
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, η Κυβέρνηση έχει ήδη παρουσιάσει σε δημόσια διαβούλευση τα Ειδικά Χωροταξικά Σχέδια και για τη βιομηχανία και για τον Τουρισμό και για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, έτσι ώστε οργανωμένα, μεθοδικά και κυρίως με τη συμφωνία των τοπικών κοινωνιών να γίνουμε μια πραγματικά σύγχρονη Πολιτεία. 

Το πολιτικό κόστος του προβλήματος που δημιουργείται σαφώς το επωμίζεται η εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Το οικονομικό κόστος, τόσο της αποκατάστασης της ζημιάς που έγινε και γίνεται στο περιβάλλον όσο και των αποζημιώσεων που διεκδικούν ή θα διεκδικήσουν οι κάτοικοι, ποιος θα το επιβαρυνθεί;
Θ.Σκ.:
 Η προστασία του Περιβάλλοντος δεν κοστίζει, αξίζει. Σήμερα, έχουν αναπτυχθεί πολλές προτάσεις για «πράσινα» τέλη, για τη λειτουργία του χρηματιστηρίου ρύπων, για την αξιοποίηση προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από την Ε.Ε. για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, προγραμμάτων που στηρίζονται στον εθελοντισμό. Σε κάθε περίπτωση πιστεύω ότι η αλλαγή της ατομικής συμπεριφοράς του καθενός είναι το κλειδί για καθαρότερο περιβάλλον, διότι όσα προγράμματα απορρύπανσης και εάν κάνουμε, δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον κάθε ασυνείδητο που πετάει τα κάθε σκουπίδια όπου να ‘ναι. Ουσιαστικά, μιλάμε για έναν περιβαλλοντικό πολιτισμό, ο οποίος προϋποθέτει περιβαλλοντική συμπεριφορά του ατόμου, προϊόν αυτόβουλης συνειδητής επιλογής και όχι καταναγκασμού. 

Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα πρόστιμα που επιδικάζονται στις βιομηχανίες είναι πολύ χαμηλά και δεν τις αποτρέπουν από το να ακολουθούν πρακτικές που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Ποια είναι η άποψή σας; Yπάρχει ενδεχόμενο να επανεξεταστούν τα ποσά των προστίμων αλλά και να οριστούν νέα, που θα επιβάλλονται στις περιπτώσεις βαθμιαίας και χρόνιας ρύπανσης;
Θ.Σκ.:
 Δυστυχώς, το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος που υπάγεται στο YΠΕΧΩΔΕ ιδρύθηκε μόλις το 2004. Η υπηρεσία αυτή έχει πραγματοποιήσει σημαντικό αριθμό ελέγχων κι έχει επιβάλει ιδιαίτερα υψηλές κυρώσεις. Στον κατασταλτικό τομέα είναι ξεκάθαρο ότι χρειάζεται περισσότερη εποπτεία και αυστηρότερα πρόστιμα. Το YΠΕΧΩΔΕ κινείται προς αυτή την κατεύθυνση και μόλις πριν από λίγες ημέρες ανακοίνωσε τον πολλαπλασιασμό των προστίμων σε πολλές κατηγορίες περιβαλλοντικών παραβάσεων. 
Ξαναλέω, όμως, ότι η κοινωνία δεν πρέπει να λειτουργεί κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη, από τον “μπαμπούλα” των προστίμων και των κυρώσεων. 
Για να έχουμε αποτελέσματα, η κοινωνία πρέπει στην πράξη να αποδεικνύει καθημερινά την περιβαλλοντική της ευαισθησία και την ευθύνη της έναντι των γενεών που έρχονται. Κάθε πολίτης ξεχωριστά οφείλει να προστατεύει το Περιβάλλον και να αναλαμβάνει την αντίστοιχη ευθύνη για τις ενέργειές του. Στη βιομηχανία πρέπει όλοι να τηρούμε απαρέγκλιτα τους όρους που προβλέπουν οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και οι άδειες λειτουργίας. Στη γεωργία είμαστε υποχρεωμένοι να σταματήσουμε την αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων που και τη γη μας δηλητηριάζουν και τα προϊόντα που τρώμε υποβαθμίζουν. 
Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι οικονομική ανάπτυξη και Προστασία του Περιβάλλοντος είναι δύο έννοιες ασύμβατες, δύο επιλογές που δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Είναι αλήθεια ότι η αντίληψη αυτή έχει βάση. Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος είναι αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης της ανθρωπότητας μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Σήμερα όμως, η ίδια η ανάπτυξη, η Τεχνολογία, η Αγορά, μας δίνουν τα όπλα για να προστατεύσουμε το περιβάλλον.  
Είναι προφανές ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι στόχος υπέρτερος της οικονομικής μεγέθυνσης. Αλλά η μια επιλογή δεν σημαίνει αποκλεισμό της άλλης. Και επιτρέψτε μου να εξηγήσω τι εννοώ: Στην εκπομπή σημαντικού αριθμού ρύπων, η χρήση του αυτοκινήτου ρυπαίνει περισσότερο από τη βιομηχανία. Μπορεί όμως να είναι λύση η απαγόρευση του αυτοκινήτου;
Γιατί επομένως μπορεί να είναι λύση ο εξοστρακισμός της βιομηχανίας; Το ερώτημα δεν είναι να σταματήσουμε τη βιομηχανική ανάπτυξη ή να απαγορεύσουμε τις πωλήσεις αυτοκινήτων, αλλά πώς θα κάνουμε πιο καθαρά τα αυτοκίνητα και τις βιομηχανίες.
Οι νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται το επιτρέπουν.
Ταυτόχρονα, η χώρα αναπτύσσει σοβαρές πρωτοβουλίες προστασίας του περιβάλλοντος, υιοθετεί διεθνείς συμφωνίες, όπως τη Συνθήκη του Κιότο, και σέβεται τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές. Σ’ αυτή τη νέα ελπιδοφόρα πραγματικότητα, υπάρχει ένας μόνο ανασταλτικός παράγοντας, ένας παράγοντας ανησυχίας: Η απουσία ενημέρωσης της κοινωνίας. 
Η άγνοια και οι προκαταλήψεις οδηγούν σε φαινόμενα άρνησης, φαινόμενα αδικαιολόγητα, αν κάποιος γνωρίζει την πραγματικότητα και το θεσμικό πλαίσιο.
Δεν ισχυρίζομαι ότι οι ασφαλιστικές δικλίδες είναι πάντα επαρκείς. Όμως απάντηση στο πρόβλημα δεν είναι η άρνηση και η απόρριψη κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Απάντηση είναι η ενεργός συμμετοχή όλων, της Πολιτείας, της Αγοράς, της Αυτοδιοίκησης και των πολιτών, ώστε δραστηριότητες που υπονομεύουν το περιβάλλον να εντοπίζονται και να καταδικάζονται άμεσα. 
Απάντηση δεν είναι η δαιμονοποίηση της τεχνολογικής προόδου. Απάντηση είναι η σωστή εποπτεία της εφαρμογής των νόμων, χωρίς παραθυράκια, ερμηνείες και ειδικές περιπτώσεις.     
Δεν προτείνω να ανακαλύψουμε τον τροχό. Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης πρωτοπορούν παγκοσμίως συνδυάζοντας τη συνεχή βελτίωση του επιπέδου ζωής των πολιτών τους με την οικολογική ευαισθησία και την προστασία του Περιβάλλοντος. 
Κλείνοντας θέλω να αναφέρω την κρίσιμη συνεισφορά που μπορεί να έχει ο καθένας μας στην αντιμετώπιση του προβλήματος της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, εάν προωθήσουμε ενεργά την ανακύκλωση. Ένα παράδειγμα αρκεί: Στην Ελλάδα, κάθε χρόνο πετάγονται στα σκουπίδια τουλάχιστον 300.000 τόνοι χαρτιού, οι οποίοι αν ανακυκλώνονταν θα έσωζαν 5.000.000 δέντρα το χρόνο. 

Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι θα μπορούσε η πολιτεία να παρακινήσει τις βιομηχανίες, τις επιχειρήσεις και όλους τους φορείς που εμπίπτουν στα όρια της Οδηγίας, να στραφούν για κάλυψη στην ασφαλιστική αγορά, δεδομένου ότι η κοινοτική οδηγία περιβαλλοντικής ευθύνης δίνει τέτοιου είδους κατευθύνσεις;
Θ.Σκ.:
 Η δυνατότητα άσκησης ασφαλιστικής δραστηριότητας που αφορά την ευθύνη για την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς περιγράφεται στην Οδηγία 2004/35/ΕΚ της Ε.Ε. Η οδηγία συνδέει με άμεσο και ουσιαστικό τρόπο την ενδεχόμενη επίπτωση στο περιβάλλον από τα έργα και τις δραστηριότητες αυτού που ρυπαίνει, απαιτώντας από αυτόν να αποκαταστήσει τις ενδεχόμενες επιπτώσεις στο περιβάλλον, αναλαμβάνοντας το συνολικό κόστος αυτής της αποκατάστασης, επιπλέον του καταλογισμού των οποιωνδήποτε διοικητικών προστίμων.
Επανέρχομαι, όμως, στη βασική μου θέση ότι η Προστασία του Περιβάλλοντος αποτελεί κυρίως προληπτική μας υποχρέωση κι όχι κατασταλτική αναγκαιότητα. Στόχος της Πολιτείας είναι η διασύνδεση της Οδηγίας με την ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία και ιδιαίτερα με το πλαίσιο αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων.
Σχετικά με την παρακίνηση των επιχειρήσεων από την Πολιτεία να στραφούν για κάλυψη στην ασφαλιστική αγορά, το άρθρο 13 της Οδηγίας ζητεί από τα κράτη-μέλη να λάβουν μέτρα για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης μέσων και αγορών χρηματοοικονομικής ασφάλειας, με στόχο να καταστεί δυνατή η χρήση χρηματοοικονομικών εγγυήσεων από τους φορείς εκμετάλλευσης προκειμένου να καλύψουν τις ενδεχόμενες ευθύνες τους.
Στα πλαίσια αυτά και καθώς η ασφαλιστική κάλυψη τέτοιων κινδύνων μπορεί να περιορίσει το κόστος που θα επωμιστεί η Πολιτεία για την αποκατάσταση της ρύπανσης, συμφωνώ ότι η πολιτική των κινήτρων είναι ένας τρόπος ανάπτυξης της συγκεκριμένης Αγοράς.
Από την άλλη, δεν μπορώ να διανοηθώ ότι υπάρχει επιχειρηματίας που δεν καταλαβαίνει το πόσο φθηνότερη είναι η κάλυψη μέσω ενός ασφαλιστηρίου συμβολαίου, από τα ποσά που θα κληθεί να καταβάλει σε περίπτωση ατυχήματος, ρύπανσης κ.λπ. 

Ποιος πιστεύετε ότι θα μπορούσε να είναι ο ρόλος του ασφαλιστή (ασφαλιστικές εταιρίες) στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται με την επικείμενη υιοθέτηση της εν λόγω οδηγίας; Τι περιθώρια συνεργασίας με το κράτος βλέπετε να υπάρχουν, προκειμένου να αναλάβει η ασφαλιστική αγορά μέρος των υποχρεώσεων που σήμερα βαρύνουν την πολιτεία;
Θ.Σκ.:
 H περιβαλλοντική ευθύνη είναι ένας καινούργιος τομέας τόσο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Η ενεργοποίηση της σχετικής κοινοτικής οδηγίας και η υποχρεωτική πρόβλεψη που επιβάλλει στις επιχειρήσεις να ασφαλιστούν για περιβαλλοντικές ευθύνες, θα δημιουργήσει ζήτηση για παρόμοιες καλύψεις και θα δημιουργήσει μια νέα Αγορά. Όμως είναι ένα ζήτημα πολύπλοκο. Θα απαιτήσει στελέχη που θα έχουν την τεχνική δυνατότητα να εκτιμήσουν ασφαλιστικά τους κινδύνους και μεγάλες εταιρίες που θα έχουν τα μεγέθη που απαιτούνται για να καλύψουν μια ενδεχόμενη μεγάλη καταστροφή.