Του Christian Lahnstein*
Πηγή: Munich Re Topics
Η βιομηχανική επανάσταση του σήμερα λαμβάνει χώρα στις αναδυόμενες αγορές.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτές οι χώρες που προβληματίζονται με την αλληλεπίδραση ανάμεσα στη γενική κοινωνική ασφάλεια και την αποζημίωση των εργαζομένων, την ευθύνη εργοδοτών και την ευθύνη τρίτων.
Τα ατυχήματα σε μεταλλεία δεν είναι σπάνιο φαινόμενο και δη σε καιρούς έκρηξης των τιμών των διαπραγματευόμενων εμπορευμάτων. Η επιχείρηση διάσωσης στη Χιλή ήταν απλά συγκλονιστική και προσέλκυσε το αδιάκοπο διεθνές ενδιαφέρον. Έριξε φως στη συνύπαρξη της σύγχρονης τεχνολογίας με τις επισφαλείς συνθήκες εργασίας.
Πληθώρα συστημάτων ευθύνης και ασφαλιστικών λύσεων
Αναφορικά με τα επαγγελματικά ατυχήματα και τις ασθένειες, το σύστημα ευθύνης έχει αντικατασταθεί, σε διάφορους βαθμούς, από το μοντέλο άνευ υπαιτιότητας ευθύνης της ασφάλισης αποζημίωσης εργαζομένων. Κάθε εθνικό νομικό σύστημα ορίζει με το δικό του τρόπο το βαθμό εναπομένουσας ευθύνης που θα αναλάβει ο εργοδότης, δηλαδή, σε ποιο βαθμό ο εργοδότης παραμένει εκτεθειμένος σε απαιτήσεις εργαζομένων για αποζημίωση, εκτός από τα ωφελήματα αποζημίωσης εργαζομένων ή αντί αυτών, και στην υποκατάσταση από ασφαλιστικές εταιρείες αποζημίωσης εργαζομένων ή τρίτους. Ακόμα και μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ υπάρχει μεγάλη ποικιλία λύσεων και ακόμα καμία ένδειξη εναρμόνισης.
l Σε ορισμένες χώρες, οι απαιτήσεις εργαζομένων για αποζημίωση περιορίζονται στις περιπτώσεις όπου υπάρχει πρόθεση (ΗΠΑ, Καναδάς, Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο), ενώ σε άλλες αρκεί η βαριά αμέλεια (στη Γαλλία, όπου ο όρος “faute inexcusable” –ασυγχώρητο λάθος– απεδείχθη ότι επιδέχεται πολλών ερμηνειών). Στις περισσότερες χώρες, οι εργαζόμενοι μπορούν να απαιτήσουν αποζημίωση στις περιπτώσεις απλής αμέλειας του εργοδότη, όπως για παράδειγμα στις περισσότερες χώρες της νότιας και της δυτικής Ευρώπης, στα πρώην σοβιετικά κράτη και στις αναπτυσσόμενες χώρες.
l Η υποκατάσταση από ασφαλιστικές εταιρείες ασφάλισης αποζημίωσης εργαζομένων παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερη ποικιλομορφία, καθώς συχνά γίνονται διαχωρισμοί ανάμεσα στις ασφαλιστικές εταιρείες κάλυψης αναπηρίας, υγείας και αποζημίωσης εργαζομένων: σε ορισμένες χώρες η υποκατάσταση αποκλείεται γενικώς (Ολλανδία, Δανία), σε άλλες είναι επιτρεπτή σε περιπτώσεις βαριάς αμέλειας (Γερμανία, Ελβετία, Αυστρία, Ιαπωνία) και αλλού είναι δυνατή σε περιπτώσεις απλής αμέλειας, άνευ περιορισμών, όπως στην Ιταλία, ή με περιορισμούς ή “οροφές”, όπως στο Βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (προς το παρόν). Συχνά υφίστανται δικαιώματα υποκατάστασης τα οποία δεν ασκούνται στην πράξη, αλλά μπορεί κάλλιστα να αυξηθούν οι πιέσεις για την άσκηση αυτών. Για παράδειγμα σύμφωνα με το Άρθρο 76 του Γερμανικού Κώδικα Κοινωνικής Ασφάλισης IV, που ορίζει ότι «Οι απαιτήσεις πρέπει να εγείρονται εγκαίρως και στο σύνολό τους».
l Εκτός από τους τύπους ευθύνης που σκιαγραφήθηκαν παραπάνω, υπάρχει επίσης και ποικιλία παραδοσιακών ασφαλιστικών λύσεων. Σε πολλές χώρες κοινού δικαίου, η ασφάλιση ευθύνης εργοδότη συνδυάζεται με αποζημίωση εργαζομένου (Ινδία, Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη. Στην Αυστραλία και μόνο υπάρχουν εννέα διαφορετικά μοντέλα, τα οποία τροποποιούνται συχνά). Σε ορισμένες χώρες, η ευθύνη εργοδότη είναι ξεχωριστός κλάδος ασφάλισης, υποχρεωτικός, όπως στη Μεγάλη Βρετανία, ή μη υποχρεωτικός, όπως στην Ιρλανδία. Στις περισσότερες αγορές, παρέχεται ρητή ή σιωπηρή κάλυψη μέσα από την ασφάλιση γενικής ευθύνης, ωστόσο, σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν ορίζονται λεπτομερώς τα θέματα ενεργοποίησης και συγκέντρωσης, που είναι κρίσιμης σημασίας στις επαγγελματικές ασθένειες.
Τι ισχύει στην περίπτωση του ατυχήματος στο μεταλλείο της Χιλής; Σύμφωνα με το χιλιανό δίκαιο, ο εργοδότης είναι υπεύθυνος σε περίπτωση απλής αμέλειας. Η ευθύνη αυτή καλύπτεται από την ασφάλιση γενικής ευθύνης. στην περίπτωση αυτή, όμως, η εταιρεία δεν είχε τέτοια κάλυψη. Το ενδιαφέρον είναι ότι η ασφάλιση ευθύνης καλύπτει ενέργειες διάσωσης όπως αυτή που αναλήφθηκε. Συνεπώς, οι ασφαλιστικές εταιρείες ευθύνης δεν πρέπει να παραβλέπουν το ενδεχόμενο επιχειρήσεων διάσωσης μεγάλης κλίμακας, ακόμα κι αν ο λήπτης της ασφάλισης είναι μια μικρότερη εταιρεία. Αυτό μπορεί, επίσης, να ισχύει όταν η ευθύνη εργοδότη έχει εν πολλοίς αντικατασταθεί από ασφάλιση αποζημίωσης εργαζομένου, καθώς τα ωφελήματα αυτής δεν περιλαμβάνουν το κόστος διάσωσης.
Εξελίξεις στην Ευρώπη
Στη Βρετανία, η ευθύνη εργοδότη αποτελεί το μεγαλύτερο παρακλάδι της ασφάλισης γενικής ευθύνης, με παραγωγή της τάξεως του 1,5 δις στερλίνες. Δικηγόροι και ασφαλιστικές εταιρείες από άλλες χώρες παρακολουθούν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την εξέλιξη της πολυσυζητημένης δικαστικής διαμάχης αναφορικά με την ευθύνη, την αποζημίωση και τις ασφαλιστικές συμβάσεις. Πρόκειται για θεμελιώδη προβλήματα αναφορικά με τις επαγγελματικές ασθένειες: απόδειξη της αιτιώδους σχέσης, αντιμετώπιση εργαζομένων που έχουν εκτεθεί στο παρελθόν αλλά δεν έχουν (ακόμα) αρρωστήσει, προσδιορισμός των μηχανισμών ενεργοποίησης.
Η υποχρεωτική ασφάλιση ευθύνης εργοδότη στη Βρετανία είναι διαβόητα ζημιογόνος. Το μακροπρόθεσμο κόστος των περιπτώσεων αμιάντου-μεσοθηλιώματος εκτιμάται σε περίπου 10 δις στερλίνες. Ταυτόχρονα, πρέπει να σημειωθεί ότι το κόστος επαγγελματικών ατυχημάτων και ασθενειών επιβαρύνει πολύ λιγότερο τους εργοδότες στο Ηνωμένο Βασίλειο σε σχέση με τους ομολόγους τους στην ηπειρωτική Ευρώπη ή τη Βόρειο Αμερική. Κατά μέσο όρο, το κόστος της υποχρεωτικής ασφάλισης ευθύνης εργοδότη είναι 0,25% του κόστους μισθοδοσίας μιας εταιρείας. Τα ασφαλιστικά ωφελήματα της ασφάλισης αποζημίωσης εργαζομένων χρηματοδοτούνται από τη φορολογία και τα ωφελήματα που παρέχονται δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα (βλ. δήλωση του Richard Lewis).
Σε άλλες χώρες, οι εργοδότες πληρώνουν το κόστος της ασφάλισης αποζημίωσης εργαζομένων. Κατά μέσο όρο, το κόστος ανέρχεται μεταξύ 1% και 3,5% του κόστους μισθοδοσίας. Αυτό εξαρτάται από το εύρος των προσφερόμενων καλύψεων, τις τιμές στην αγορά υγείας, τη συχνότητα και σοβαρότητα των ζημιών και το διαχειριστικό κόστος. Με αυτό το δεδομένο, δεν θα ήταν υπερβολικό να ζητηθεί από τους εργοδότες στη Βρετανία –οι οποίοι βρίσκονται σε προνομιακή θέση σε σχέση με άλλες χώρες– να καταβάλλουν ασφάλιστρα ευθύνης εργοδοτών που καλύπτουν το κόστος.
Στην Ολλανδία, επίσης, μεγάλο μέρος των σχετικών με ευθύνη δικαστικών υποθέσεων αφορά την ευθύνη εργοδοτών. Η ασφάλιση αποζημίωσης εργαζομένων σταμάτησε το 1967 και ενσωματώθηκε στο γενικό σύστημα ασφάλισης υγείας και συντάξεων. Η κεντρική ιδέα ήταν ότι η συχνά τεχνητή και δύσκολη διαφοροποίηση ανάμεσα στα επαγγελματικά και μη επαγγελματικά ατυχήματα και ασθένειες θα έπρεπε να ξεπεραστεί στο σύγχρονο κράτος κοινωνικής πρόνοιας –«ίδια βλάβη, ίδια ανάγκη, ίδιο ωφέλημα». Έκτοτε, ωστόσο, τα επίπεδα των ωφελημάτων κοινωνικής ασφάλισης έχουν πέσει ακόμα και κάτω από τα ελάχιστα επίπεδα που προβλέπει ο ΔΟΕ για την αποζημίωση εργαζομένων. Απόπειρες ασφαλιστικών εταιρειών ευθύνης να επαναφέρουν την ευθύνη εργοδοτών ως ασφάλιση πρώτου μέρους –όπως ίσχυε και προ του 1967– απέτυχαν, λόγω έλλειψης στήριξης από το νομοθετικό σώμα. Αντίθετα, τα δικαστήρια εξέδωσαν μία περίεργη απόφαση περί μερικής κάλυψης πρώτου μέρους αναφορικά με τα τροχαία ατυχήματα εργαζομένων (βλ. δήλωση του Siewert D. Lindenbergh).
Στη Γαλλία, τα δικαστήρια μετέβαλαν θεμελιωδώς τη σχέση ανάμεσα στην αποζημίωση εργαζομένων και την ευθύνη εργοδοτών, διευρύνοντας το προαπαιτούμενο βαρύτατης αμέλειας (faute inexcusable), ώστε να καλύπτει ευθύνη που επί μακρόν ερμηνευόταν περιοριστικά (βλ. δήλωση της Florence G’sell). Μ’ αυτόν τον τρόπο, αντέδρασαν σε κριτική που ασκήθηκε από νομικούς ειδικούς επί θεμάτων κοινωνικής ασφάλισης, οι οποίοι επεσήμαναν ότι οι εργαζόμενοι που απολάμβαναν την ασφάλιση αποζημίωσης εργαζομένων δεν μπορούσαν πλέον να ωφεληθούν από την περαιτέρω ανεπτυγμένη αποζημίωση αδικοπρακτικής ευθύνης. Οι ασφαλιστικές εταιρείες ευθύνης δεν κατάφεραν μέχρι στιγμής να αναπτύξουν τη δική τους φιλοσοφία κάλυψης για τη διευρυμένη ευθύνη.
Η Ιταλία αποτελεί παράδειγμα της παραδοσιακής συνύπαρξης δύο συστημάτων διαρκούς και καινοτόμου εξέλιξης. Το πρόγραμμα αποζημίωσης εργαζομένων (INAIL) συνέχισε να διευρύνει το φάσμα των αρμοδιοτήτων του (νέα καθήκοντα αποκατάστασης, συμπερίληψη όλων των νοικοκυριών, κάλυψη μη-χρηματικών ζημιών). Ταυτόχρονα, η ευθύνη εργοδοτών αποκτάει ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, μεταξύ άλλων λόγω των υποθέσεων αμιάντου, όπως η μεγάλη δίκη κατά της Eternit για 5 δις ευρώ (βλ. δήλωση του Alessandro Scarso).
Στις μεταρρυθμιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης εξακολουθεί να ισχύει η παραδοσιακή ευθύνη του εργοδότη εξ υπαιτιότητας, με ορισμένες παραλλαγές. Συνήθως, καλύπτεται από την ασφάλιση γενικής ευθύνης. Και η ασφάλιση ευθύνης δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα όπου η ασφαλιστική πυκνότητα είναι χαμηλή και τα καλυπτόμενα ποσά μικρά. Η Τσεχία και η Σλοβακία αποτελούν ειδικές περιπτώσεις, με την ασφάλιση αποζημίωσης εργοδοτών να παρέχει αποζημίωση κατά το δίκαιο περί αδικοπραξίας, δηλαδή η ασφάλιση αποζημίωσης εργαζομένων και η ασφάλιση ευθύνης εργοδοτών αποτελούν έναν ενιαίο κλάδο ασφάλισης.
Διεθνή προγράμματα ασφάλισης ευθύνης
Τα επαγγελματικά ατυχήματα και οι ασθένειες είναι ευαίσθητα ζητήματα αναφορικά και με την εταιρική κοινωνική ευθύνη, ιδιαίτερα όπου τα πρότυπα επαγγελματικής ασφάλειας ποικίλλουν μεταξύ εταιρειών εντός του ίδιου ομίλου ή σε σχέση με τους προμηθευτές ή τους υπεργολάβους.
Η πολυπλοκότητα της διατύπωσης των διεθνών προγραμμάτων ασφάλισης ευθύνης δεν διευκολύνει πάντα το διάλογο ανάμεσα στις εμπλεκόμενες εταιρείες –τις ασφαλισμένες μητρικές εταιρείες και τις θυγατρικές τους, από τη μία, και τις ασφαλιστικές εταιρείες που παρέχουν τη διεθνή κάλυψη και τις βασικές τοπικές καλύψεις, από την άλλη. Συχνά, οι σχετικοί όροι είναι αμφισβητήσιμοι, όντας πολύ αμυντικοί αναφορικά με τις εξαιρέσεις της προνομιακής ασφάλισης με πρόβλεψη υπο-ορίων, όταν δεν είναι διαθέσιμη ολόκληρη η δυνατότητα ανάληψης στην περίπτωση μεγάλων βιομηχανικών ατυχημάτων θυγατρικής. Οι όροι που καλύπτουν την υποκατάσταση αλλά όχι τις απευθείας απαιτήσεις ενός εργαζομένου (κατά το γερμανικό μοντέλο) δεν έχουν ιδιαίτερη αξία στις περισσότερες αγορές.
Η κάλυψη επαγγελματικών ασθενειών είναι αμφισβητήσιμη, αν δεν υπάρχει κάποιο αναγνωρίσιμο σχήμα για την αντιμετώπιση μακροπρόθεσμων κινδύνων. Σε ορισμένες βιομηχανοποιημένες χώρες, ενδεχομένως να είναι λογικό να υπάρχει εξαίρεση ασθενειών αμιάντου ή άλλων συγκεκριμένων επαγγελματικών ασθενειών, οι εξαιρέσεις αυτές όμως υπολείπονται του στόχου, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου πολλές ασθένειες πρέπει να περιλαμβάνονται. Θα πρέπει να θεωρηθεί ότι μεσολαβεί μεγάλη περίοδος από την έκθεση μέχρι την εκδήλωση της ασθένειας: για παράδειγμα, στην περίπτωση πυριτίασης, τα γερμανικά στατιστικά στοιχεία κάνουν λόγο για λανθάνουσα περίοδο 42 ετών. Αυτό το φαινόμενο θα εμφανιστεί πιθανότητα και στις απαιτήσεις πυριτίασης των νοτιοαφρικανών μεταλλωρύχων που μόλις ξεκινούν. Μέσα σε τόσο μεγάλες χρονικές περιόδους, μπορεί να αλλάξει και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των τοπικών ή διεθνών εταιρειών. Οι διάδοχοι έρχονται αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα του οποίου οι γραμμές ανάμεσα στη νομική, την ηθική και την πραγματική ευθύνη είναι λίγο ασαφείς.
Οι περιπτώσεις αμιάντου έχουν τονίσει τη δυνατότητα ατομικής και σχεδόν αυθαίρετης ερμηνείας των ευθυνών και της ασφαλιστικής κάλυψης για μακροχρόνιους κινδύνους. Ο καλύτερος τρόπος προώθησης τυποποιημένων κανόνων ενεργοποίησης και συγκέντρωσης και, συνεπώς, αποφυγής του κινδύνου υψηλού κόστους και ζημιάς στη φήμη από τις διαφωνίες για την κάλυψη, μπορεί να βρίσκεται στην ασφάλιση αποζημίωσης εργαζομένων και σε μια υποχρεωτική ασφάλιση ευθύνης εργοδοτών, κατά το βρετανικό μοντέλο.
Ολοκληρωμένη ασφάλιση εταιρικής ευθύνης
Όλες οι πτυχές που σχετίζονται με την απασχόληση θα πρέπει να αποτελούν ένα ανεξάρτητο κομμάτι, στο πλαίσιο ενός συντονισμένου πλάνου ασφάλισης εταιρικής ευθύνης, όπως ακριβώς και με την ευθύνη προϊόντος, περιβάλλοντος και διευθυντών και στελεχών. Κατά την αξιολόγηση των ευθυνών εργοδοτών θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα διαφορετικά νομικά υπόβαθρα και οι δομές της ασφαλιστικής αγοράς στην κάθε χώρα.
Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να γίνει διαχωρισμός μεταξύ τριών ειδών κινδύνων:
l Οι παραδοσιακοί βιομηχανικοί κίνδυνοι, που είναι το σημείο εστίασης στις αναπτυσσόμενες χώρες, που όμως θα αποτελούν ένα βάρος και στις βιομηχανοποιημένες χώρες για τα επόμενα χρόνια, κυρίως λόγω του αμιάντου.
l Πιο μοντέρνοι κίνδυνοι εργασίας, όπως προβλήματα μέσης, ψυχοσωματικές και άλλες παρόμοιες “αόρατες” επαγγελματικές ασθένειες (βλ. τις περιπτώσεις αυτοκτονίας που αναφέρονται στη δήλωση για τη Γαλλία).
l Και τέλος, τους νέους κανόνες ευθύνης για τις διακρίσεις και την παρενόχληση, που θα πρέπει να θεωρούνται στο πλαίσιο της αντίστοιχης εργατικής νομοθεσίας.
Κατά την τρέχουσα οικονομική κρίση, έμφαση δίνεται και πάλι στη σημασία των εταιρειών ως εργοδοτών. Η εργατική νομοθεσία είναι πιο ευέλικτη και οι στενότερες διεθνείς διασυνδέσεις εγείρουν διάφορα ερωτήματα. Θα ήταν ευκολότερο να γίνει μία συστηματική επισκόπηση των διαφόρων κινδύνων ευθύνης στις σχέσεις απασχόλησης, σε ένα άρθρο ειδικά γι’ αυτό. Η σιωπηρή ή καθολική κάλυψη αυτών των κινδύνων στο πλαίσιο της ασφάλισης γενικής ευθύνης, που συνηθίζεται σε πολλές χώρες, δεν βοηθάει ιδιαίτερα εδώ. Οδηγεί συχνά σε μία περιοριστική θέση αναφορικά με τις ασφαλίσιμες ευθύνες ή σε μία ασαφή τοποθέτηση για τις μη ασφαλίσιμες –ή και τα δύο. Η Munich Re μπορεί να προσφέρει στις αντασφαλιζόμενες εταιρείες πλήρη στήριξη για την υλοποίηση των κατάλληλων λύσεων.
ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ
Τέσσερις ειδικοί από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Νομοθεσίας περί Αδικοπρακτικής Ευθύνης και Ασφάλισης εξετάζουν τις ειδικές πτυχές αυτού του τομέα στις χώρες τους.
ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ:
Ο παραμελημένος ρόλος της κοινωνικής ασφάλισης
Οι απαιτήσεις αδικοπρακτικής ευθύνης για τραυματισμούς στην εργασία στη Βρετανία μειώθηκαν σε 87.000 το χρόνο και πλέον αποτελούν μόλις το 10% του συνόλου. Κατά μέσο όρο, η αποζημίωση που επιδικάζεται ισούται με τρεις μισθούς και συνήθως οι εργοδότες καταβάλλουν ποσό ισοδύναμο με το 0,25% του κόστους μισθοδοσίας τους ως ασφάλιστρα. Ωστόσο, πολλοί δεν γνωρίζουν το βαθμό στον οποίο το κράτος παρέχει επίσης αποζημίωση για εργατικά ατυχήματα. Οι συνταξιοδοτικές πληρωμές, που χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου από τους φορολογούμενους, ισοδυναμούν με αποζημίωση για μη χρηματική απώλεια και δεν θα πρέπει να υποτιμούμε τη μακροπρόθεσμη αξία τους. Τετραπλάσιος αριθμός τραυματισμένων εργατών λαμβάνει αυτές τις καταβολές σε σχέση με τους λήπτες αποζημίωσης και η διαχείριση του συστήματος αυτού γίνεται με πολύ μικρότερο κόστος.
Το κατά πόσο αυτό το διπλό σύστημα ωφελημάτων που μεταχειρίζεται προνομιακά τους εργάτες σε σχέση με τα θύματα ατυχημάτων είναι δικαιολογημένο, είναι ανοικτό προς συζήτηση, σχηματίζει όμως τα θεμέλια τόσο του συστήματος αδικοπρακτικής ευθύνης όσο και του συστήματος πρόνοιας.
Richard Lewis,
Πανεπιστήμιο του Cardif
ΓΑΛΛΙΑ: Τα Δικαστήρια επαναφέρουν την ευθύνη εργοδότη
Ο μηχανισμός αποζημίωσης επαγγελματικών ατυχημάτων και ασθενειών στη Γαλλία χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι οι εταιρείες κοινωνικής ασφάλισης καταβάλλουν το κόστος της θεραπείας, της απώλειας εισοδημάτων και τυχόν μακροχρόνιας ανικανότητας προς εργασία. Σε αντάλλαγμα, ο θιγμένος και απαιτών δεν μπορεί να στραφεί δικαστικά κατά του εργοδότη για την απόδοση σε αυτόν ευθύνης με βάση τη νομοθεσία περί αδικοπρακτικής ευθύνης, εκτός των περιπτώσεων πρόθεσης ή βαρύτατης αμέλειας (faute inexcusable).
Το 2002, το Ανώτατο Γαλλικό Δικαστήριο διεύρυνε τον ορισμό του faute inexcusable, καθώς αποφάσισε ότι ο εργοδότης έχει υποχρέωση να παρέχει ασφάλεια, η οποία θεωρείται ότι δεν έχει τηρηθεί αν ο εργοδότης γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει τον κίνδυνο και δεν έκανε τίποτα για να προστατεύσει τους υπαλλήλους του από αυτόν. Η απόφαση αυτή εκδόθηκε λόγω του κινδύνου του αμιάντου, ωστόσο έχει εφαρμογή σε κάθε ασθένεια και ατύχημα, ακόμα και σε αυτοκτονίες που δεν διαπράττονται στο χώρο εργασίας. Λόγω της νέας αυτής ερμηνείας του faute inexcusable, τα θιγμένα μέρη μπορεί συχνά να λάβουν πρόσθετη αποζημίωση, που σημαίνει ότι η αποζημίωση για ατυχήματα και ασθένειες στο χώρο εργασίας προσεγγίζει την εγγυημένη απεριόριστη αποζημίωση κατά την αδικοπρακτική ευθύνη.
Florence G’sell,
Universite Paris
ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Καθήκοντα εργοδοτών βάσει νομολογίας για την οργάνωση της ασφάλισης πρώτου μέρους
Στην Ολλανδία, η ευθύνη εργοδοτών βασίζεται στην υπαιτιότητα, όμως, κατά τα τελευταία χρόνια, το ανώτατο δικαστήριο (Hoge Raad) έχει αποδεχθεί ένα ακόμα καθήκον των εργοδοτών για την παροχή επαρκούς ασφάλισης πρώτου μέρους για τροχαία ατυχήματα, τα οποία μπορεί να υποστούν οι εργαζόμενοι κατά την εργασία τους. Έτσι, το Hoge Raad στην ουσία εισήγαγε έναν τύπο ευθύνης άνευ υπαιτιότητας/υποχρεωτικής ασφάλισης, στα πλαίσια ενός μοντέλου βασισμένου στην υπαιτιότητα.
Το πιο ενδιαφέρον σημείο της συζήτησης υπό την ισχύουσα ολλανδική νομοθεσία περί ευθύνης εργοδοτών έχει να κάνει με το ποιες επιπτώσεις θα έχει αυτό το καθήκον
παροχής ασφαλιστικής κάλυψης για κλασικά εργατικά ατυχήματα μη αποδιδόμενα σε υπαιτιότητα: μπορεί να δικαιολογηθεί ότι εργαζόμενοι που εμπλέκονται
σε τροχαίο ατύχημα έχουν καλύτερη οικονομική προστασία από τους εργαζομένους που παθαίνουν ένα ατύχημα κατά την εκτέλεση της εργασίας τους;
Siewert D. Lindenbergh, Erasmus Universiteit Rotterdam
ΙΤΑΛΙΑ: Δύο αποφάσεις που προκάλεσαν έκπληξη
Στην περίπτωση προβλημάτων προκληθέντων από σκόνη αμιάντου, οποιοσδήποτε οργανισμός που εκπροσωπεί συμφέροντα των εργαζομένων μπορεί να απαιτήσει αποζημίωση για μη χρηματική ζημία απευθείας από τον εργοδότη, ακόμη κι αν ο οργανισμός δεν υφίστατο όταν επήλθε η ζημία. Αυτή η απόφαση ελήφθη από το εφετείο στις 4 Νοεμβρίου 2010,
με την οποία ομάδες που εκπροσωπούν τα συμφέροντα εργαζομένων που ενεργούν ως από κοινού ενάγοντες, ενεργούν jure proprio, με την ιδιότητα θιγμένου μέρους. Συνεπώς, αναγνωρίζεται η εξουσία που έχουν να καταθέτουν μηνύσεις, ακόμα κι αν
δεν είναι νομικά πρόσωπα. Κατά τη γνώμη του
εφετείου, «κάθε συμπεριφορά από πλευράς εργοδότη που θέτει σε κίνδυνο την υγεία των υπαλλήλων, ιδιαίτερα εάν η εν λόγω συμπεριφορά γίνεται κατ’ επανάληψη και προκύπτει από συστηματική και βαθιά ριζωμένη παραβίαση των κανονισμών υγιεινής και ασφάλειας, αποτελεί απευθείας ζημιά του μέρους που εκπροσωπεί τα συμφέροντα».
Στις 22 Δεκεμβρίου 2009, ένα δικαστήριο κοινωνικής πρόνοιας αναγνώρισε για πρώτη φορά τη χρήση κινητού τηλεφώνου ως την αιτία επαγγελματικής ασθένειας: σύμφωνα με το εφετείο της Brescia, παρατεταμένη χρήση κινητού τηλεφώνου μπορεί να προκαλέσει όγκο στον εγκέφαλο. Έτσι, οι δικαστές συμφώνησαν με την απαίτηση αποζημίωσης εργαζομένου που κατέθεσε ένα πρώην διοικητικό στέλεχος πολυεθνικής εταιρείας. Διαπιστώθηκε ότι ανέπτυξε έναν καλοήθη όγκο στο τρίδυμο νεύρο, καθώς για μία δωδεκαετία μιλούσε στο κινητό τηλέφωνο αρκετές ώρες την ημέρα. Οι γνώμες δύο εμπειρογνωμόνων του χώρου αποτέλεσαν τον αποφασιστικό παράγοντα για την απόφαση.
Alessandro Scarso, Universita Bocconi, Milan
Επαγγελματικη ασφάλεια και προστασΙα του περιβΑλλοντος, των καταναλωτών και των θυμάτων καταστροφών
Από τον ισπανικό αποικιοκρατικό νόμο στο Deepwater Horizon:
σκάνδαλα, ευθύνη και ασφαλιστικά συστήματα
Τα σκάνδαλα για απαράδεκτες συνθήκες εργασίας ακολουθούν τις παγκόσμιες οικονομικές σχέσεις από την αρχή: έντονη κριτική από τους δομινικανούς καλόγερους στις ισπανικές αποικίες, στις αρχές του 16ου αιώνα, ενώ οι Βρετανοί κατέγραφαν περιπτώσεις κακών συνθηκών εργασίας στις φυτείες καουτσούκ στο Κονγκό και το Περού πριν από εκατό χρόνια. Ακόμα και σήμερα, οι προσπάθειες διαφόρων ΜΚΟ και του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ΔΟΕ) κινδυνεύουν να χαθούν κάτω από την κρατούσα πραγματικότητα στο θέμα αυτό. Μαζικές μηνύσεις από Νοτιοαφρικανούς μεταλλωρύχους και από εργάτες στις φυτείες μπανάνας της Λατινικής Αμερικής κατά διεθνών εταιρειών εξελίσσονται σε ένα παιχνίδι σκάκι διεθνών δικαστικών αγώνων ευθύνης, η έκβαση των οποίων είναι δύσκολο να προβλεφθεί.
Στις μηνύσεις αυτές, οι πτυχές της ασφάλειας στο χώρο εργασίας συνδέονται συχνά με περιβαλλοντικά σκάνδαλα. Η στενή σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές πτυχές είναι προφανής, τόσο στην περίπτωση ατυχημάτων όσο και στην περίπτωση έκθεσης σε επικίνδυνες ουσίες. Στην περίπτωση της καταστροφής της εξέδρας εξόρυξης πετρελαίου Deepwater Horizon στον Κόλπο του Μεξικού, με έντεκα νεκρούς, η προσοχή στράφηκε στην περιβαλλοντική καταστροφή. Στο ατύχημα της Piper Alpha στη Βόρεια Θάλασσα το 1988, ο αριθμός των νεκρών είχε ανέλθει σε 167. Πρόκειται για το μεγαλύτερο βιομηχανικό ατύχημα της μεταπολεμικής περιόδου για την ασφάλιση ευθύνης εργοδοτών στη Βρετανία.
Κατά την εκτίμηση νέων κινδύνων για τους καταναλωτές, η επαγγελματική ιατρική είναι επίσης χρήσιμη. Για παράδειγμα, φόβοι σχετικά με τους κινδύνους των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων που προσφάτως συνδέονται με τη χρήση κινητών τηλεφώνων, έχουν καθησυχαστεί μεταξύ άλλων από τα αποτελέσματα ερευνών επαγγελματικής ιατρικής. Συνεπώς, ούτε και η πρόσφατη απόφαση του ιταλικού δικαστηρίου κοινωνικής πρόνοιας θα πρέπει να έχει σημαντικό αντίκτυπο (βλ. δήλωση του Alessandro Scarso).
Και τέλος, η έκθεση της ασφάλισης αποζημίωσης εργαζομένων και ευθύνης εργοδοτών είναι σημαντική κατά την εκτίμηση των επιπτώσεων φυσικών καταστροφών και πολιτικών κινδύνων. Τα περισσότερα θύματα των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν επαγγελματικά ατυχήματα, όπως επαγγελματικές μπορούν να θεωρηθούν και οι περισσότερες από 10.000 περιπτώσεις ασθενειών που προέκυψαν από τις επακόλουθες εργασίες διάσωσης και καθαρισμού. [
