Του Πάνου Κακούρη
Μέτρα θα υπάρξουν και για το ασφαλιστικό, αφού πέρα από το διάλογο που ξεκίνησε με κυβερνητική πρωτοβουλία, τα πρώτα μέτρα τα περιγράφει ο Προϋπολογισμός του 2010.
Εκτός των φορολογικών, η Κυβέρνηση δρομολογεί και άλλα μέτρα διαρθρωτικού χαρακτήρα, υπό την πίεση της Κομισιόν.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σκληρύνει τη στάση της και ζητεί επιτακτικά τη λήψη μόνιμων μέτρων, τόσο για τη μείωση του ελλείμματος όσο και για την αναδιάρθρωση των δομών της οικονομίας, που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητάς της.
Παράλληλα, στόχος των μέτρων αυτών θα είναι και η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών προς την ελληνική οικονομία, καθώς η αποκάλυψη των ελλειμμάτων έχει οδηγήσει στην αύξηση των επιτοκίων δανεισμού του Ελληνικού Δημοσίου.
Η Ελλάδα, το 2010, θα δανειστεί το λιγότερο 50 δισ. ευρώ
και το ερώτημα είναι με ποιο κόστος θα υλοποιηθεί ο νέος δανεισμός. Ήδη, τώρα, το επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων είναι υψηλότερο κατά 1,70 μονάδες πάνω από τα ομόλογα με τα οποία δανείζεται η Γερμανία και σχεδόν 1 εκατοστιαία μονάδα πάνω από τα επιτόκια που δανείζεται η Ιταλία.
Σε ό,τι αφορά στην εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών το 2010, ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να διαμορφωθεί φέτος στο -1,2%, ενώ το 2010 θα επιβραδυνθεί στο -0,3%, λόγω οριακής αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, ενώ αντίθετα η δημόσια κατανάλωση θα μειωθεί.
Το ποσοστό ανεργίας υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί περαιτέρω στο 9,7% (εθνικολογιστική βάση) το 2010, λόγω της οριακής μείωσης της απασχόλησης και της εκτιμούμενης αύξησης του εργατικού δυναμικού. Η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος προβλέπεται να επιβραδυνθεί στο 2,8%, από 4% το 2009, ο πληθωρισμός προβλέπεται να επιταχυνθεί ελαφρά το 2010 στο 1,5% (από 1,2% φέτος), ενώ ο αποπληθωριστής του
ΑΕΠ προβλέπεται στο 2%. Επίσης, οι υποθέσεις εργασίας για την τιμή του πετρελαίου το 2009 είναι ότι θα διαμορφωθεί στα 61,3 δολάρια/βαρέλι, ενώ το 2010 θα αυξηθεί σε 76,5 δολάρια/βαρέλι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ε.Ε., ενώ η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου, σύμφωνα με την εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι 1,39 για το 2009 και 1,48 για το 2010.
Μέτρα
Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχει εξαγγείλει η Κυβέρνηση, αφενός για να κατευνάσει την οργή των Βρυξελλών, αφετέρου να πείσει τις αγορές για τις προθέσεις της να αντιμετωπίσει το έλλειμμα και τα προβλήματα της οικονομίας είναι:
Κλειστά επαγγέλματα: Το άνοιγμα των αποκαλούμενων κλειστών επαγγελμάτων είναι δεδομένο. Μια παλαιότερη καταγραφή τα ανέβαζε σε περίπου 70 και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητεί το άνοιγμά τους στον ανταγωνισμό. Με άλλα λόγια, η άσκηση ενός επαγγέλματος από οποιονδήποτε έχει τα τυπικά προσόντα δεν θα σκοντάφτει σε συντεχνιακά προσκόμματα, όπως είναι ο αριθμός των απασχολουμένων στην ίδια περιοχή κ.λπ. Σήμερα, οι περιορισμοί αυτοί απλά περιχαρακώνουν το επάγγελμα των ήδη απασχολουμένων, εμποδίζοντας άλλους να εισέλθουν στον τομέα αυτό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα ταξί και αγοραία, τα φορτηγά Δ.Χ., οι γιατροί, οι δικηγόροι, τα φαρμακεία, οι συμβολαιογράφοι, κ.λπ.
Το άνοιγμά τους στον ανταγωνισμό θα πυροδοτήσει πλήθος αντιδράσεων από τους θιγόμενους, που είναι οι υφιστάμενες επαγγελματικές ομάδες (περίπου 250.000 άτομα), ενώ αν υλοποιηθεί, υποτίθεται ότι θα δημιουργήσει ευκαιρίες απασχόλησης για άλλους ενδιαφερόμενους.
Κλείσιμο ΝΠΔΔ: Η κατάργηση ή συγχώνευση εκατοντάδων δημοσίων φορέων, διαδικασία που ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία περίπου, αλλά δεν ολοκληρώθηκε λόγω αντιδράσεων των θιγόμενων.
Θα αξιολογηθεί το έργο και η σκοπιμότητα της λειτουργίας των εκατοντάδων δημοσίων φορέων και θα αποφασιστεί αν θα συνεχίσουν να λειτουργούν αυτόνομα ή θα συγχωνευτούν με άλλους ομοειδείς φορείς ή θα κλείσουν. Οι υπάλληλοι που απασχολούν θα μεταταχτούν σε άλλες ομοειδείς υπηρεσίες, αλλά και σε αυτή την περίπτωση θα προκύψουν αντιδράσεις.
Η Κυβέρνηση της Ν.Δ. είχε δρομολογήσει τη συγχώνευση 255 δημοσίων φορέων και οργανισμών, από τους 620 που εξετάστηκαν, αλλά τελικά το σχέδιο δεν ολοκληρώθηκε λόγω αλλαγής Κυβέρνησης. Η νέα Κυβέρνηση θα αξιολογήσει ξανά τα ΝΠΔΔ στη βάση και του πορίσματος της ΝΔ και θα πράξει ανάλογα.
Έλεγχοι μισθών στο δημόσιο: Ιδρύεται η Γενική Διεύθυνση Μισθών, στόχος της οποίας θα είναι η ενιαία διενέργεια ελέγχου, εκκαθάρισης και εντολής πληρωμής των πάσης φύσεως αποδοχών και επιδομάτων του προσωπικού που καταβάλλει το δημόσιο. Βασικός στόχος της νέας υπηρεσίας θα είναι ο έλεγχος των επιδομάτων, στο δημόσιο τομέα, για τα οποία εκτιμάται ότι τα περισσότερα που καταβάλλονται είναι εικονικά και δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των υπηρεσιών ούτε στο παραγόμενο έργο. Σε πολλές υπηρεσίες του δημοσίου διαπιστώνεται ότι πολλά οδοιπορικά χρεώνονται από τους προϊσταμένους σε υπαλλήλους χωρίς κατ’ ανάγκη να είναι απαραίτητη η μετακίνησή τους για υπηρεσιακούς λόγους. Το ίδιο συμβαίνει και με τις υπερωρίες και με τις αμοιβές για συμμετοχές σε συμβούλια και επιτροπές. Με την επιτροπή εκτιμάται ότι θα περιοριστούν πλασματικά «εκτός έδρας» και υπερωρίες, ύψους αρκετών εκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο.
Δαπάνες νοσοκομείων: Η ρύθμιση των χρεών των νοσοκομείων προς τους προμηθευτές τους, που υπερβαίνουν τα 6 δισ. ευρώ και θα αναλάβει την αποπληρωμή τους το Δημόσιο, θα συνοδευτεί με την εφαρμογή συστήματος που θα επιτρέπει τον άμεσο έλεγχο των δαπανών των νοσηλευτικών ιδρυμάτων.
Στόχος είναι η άμεση εξοικονόμηση πόρων ύψους 500 εκατ. ετησίως, ενώ σε βάθος χρόνου η εξοικονόμηση θα φτάσει στα 2 δισ. ευρώ.
Φορολογικά μέτρα: Η λήψη φορολογικών μέτρων, που θα αυξήσουν τα έσοδα του Κράτους και θα επιβαρύνουν ορισμένες κατηγορίες φορολογουμένων, αποτελεί μονόδρομο. Η φορολογική πολιτική του 2010 θα αποκρυσταλλωθεί αργότερα, μέχρι το Μάρτιο, όταν θα ολοκληρωθεί το νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή.
Τα μέτρα που θα εφαρμοστούν με βεβαιότητα, καθώς έχουν εξαγγελθεί είναι:
– Η εφαρμογή αυστηρού πόθεν έσχες για όλους. Ακόμα και μισθωτοί, συνταξιούχοι και αγρότες θα καλούνται να δικαιολογούν πού βρήκαν κεφάλαια για καταθέσεις ή επενδύσεις σε μετοχές κ.λπ., ενώ βέβαια εξυπακούεται ότι θα δικαιολογούν την απόκτηση ακινήτων, αυτοκινήτων, σκαφών κ.λπ. Αν δεν προκύπτουν από εισοδήματά τους τα κεφάλαια για την απόκτησή τους, θα καλούνται για εξηγήσεις και για επιπλέον φόρους.
– Η αύξηση της φορολογίας για όσους έχουν εισοδήματα άνω των 30.000 ευρώ. Αλλάζει ριζικά η φορολογική κλίμακα, με στόχο την οριακή ελάφρυνση των εισοδημάτων κάτω από 30.000 ευρώ και την επιβάρυνση των υψηλότερων εισοδημάτων.
– Η φορολόγηση με την κλίμακα των εισοδημάτων που σήμερα φορολογούνται αυτοτελώς. Όσοι λαμβάνουν έξτρα αποδοχές και επιδόματα ή κύριες αποδοχές που σήμερα φορολογούνται με συντελεστές 15%-25% και θα προστεθούν στα εισοδήματα που φορολογούνται με την κλίμακα, με συντελεστές 35%-40% ή παραπάνω αν αυξηθούν οι συντελεστές.
– Η αύξηση της φορολογίας στη μεγάλη ακίνητη περιουσία, με την επαναφορά του Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας. Θα οριστεί ένα αφορολόγητο όριο –πιθανολογείται πάνω από 300.000 ευρώ–, από το οποίο και πάνω η αξία της ακίνητης περιουσίας θα φορολογείται με κλιμακωτούς συντελεστές.
– Οι μεταβιβάσεις ακινήτων λόγω κληρονομιάς, γονικής παροχής και δωρεάς, θα επιβαρυνθούν, καθώς καταργείται το ισχύον αφορολόγητο όριο. Στόχος είναι η φορολόγηση των μεγάλων περιουσιών που μεταβιβάζονται, με διατήρηση του αφορολόγητου ορίου για τις μικρές περιουσίες.
– Οι ελεύθεροι επαγγελματίες, που σήμερα δηλώνουν εισοδήματα προκλητικά χαμηλά (κατά μέσο όρο), με μέτρα και με ελέγχους θα υποχρεωθούν να δηλώνουν πολύ υψηλότερα και κοντά στα πραγματικά τους. Το παράδειγμα των γιατρών του Κολωνακίου, που ανακοινώθηκε πρόσφατα, δεν είναι το μοναδικό, αλλά θα ακολουθήσουν και άλλα. Απώτερος στόχος είναι να αναγκαστούν όσοι δηλώνουν σήμερα χαμηλά έσοδα να δηλώσουν υψηλότερα και να πληρώσουν αναλογικά υψηλότερους φόρους.
– Η κατάργηση πλήθους φοροαπαλλαγών. Σήμερα υφίστανται περίπου 900 φοροαπαλλαγές και εκτιμάται ότι σε κίνδυνο θα βρεθούν περίπου 100. Αποφάσεις δεν έχουν ληφθεί ακόμα, αφού υποτίθεται ότι θα ξεκινήσει διάλογος πριν την κατάρτιση του σχετικού νομοσχεδίου, αλλά η κεντρική φιλοσοφία είναι οι απαλλαγές να μην ισχύουν για τα υψηλά εισοδήματα. Θα τεθεί, δηλαδή, εισοδηματικό όριο, πάνω από το οποίο ο φορολογούμενος δεν θα έχει τη δυνατότητα έκπτωσης από το εισόδημα ορισμένων δαπανών. Πληροφορίες αναφέρουν ότι δεν θα θιγούν οι ιατρικές δαπάνες λόγω κοινωνικού χαρακτήρα, οι τόκοι των στεγαστικών δανείων, προκειμένου να αποτραπεί μια έκρηξη των δανείων σε καθυστέρηση, αλλά και τα ασφάλιστρα ζωής, αφού λόγω των προβλημάτων που εντοπίζονται στο ασφαλιστικό, δεν είναι δυνατόν να καθιερωθούν αντικίνητρα για την ιδιωτική ασφάλιση.
– Επίσης, ενδέχεται να ενισχυθεί το αφορολόγητο με αποδείξεις, ώστε να έχουν κίνητρο οι φορολογούμενοι να ζητούν αποδείξεις από τους ελεύθερους επαγγελματίες και τα εμπορικά καταστήματα, και να αναγκάζονται οι επαγγελματίες να καταβάλλουν ΦΠΑ και να δηλώνουν υψηλότερα έσοδα και καθαρά κέρδη.
Συγχωνεύσεις Ταμείων
Ο διάλογος για το ασφαλιστικό ξεκίνησε μετ’ εμποδίων λόγω αντιδράσεων, αλλά η Κυβέρνηση κατόπιν και των πιέσεων της Κομισιόν φέρεται αποφασισμένη να προβεί σε αλλαγές. Ο διάλογος θα κλείσει με επώδυνα μέτρα για μεγάλες κατηγορίες ασφαλισμένων, αν η Κυβέρνηση αποφασίσει τη σύγκρουση και να αναλάβει και το πολιτικό κόστος.
Με τα δεδομένα του δημογραφικού, που είναι δραματικά, αφού σταδιακά ο πληθυσμός της χώρας και άρα το εργατικό δυναμικό θα μειώνεται, το λιγότερο επώδυνο μέτρο θα είναι η καθιέρωση του ανταποδοτικού συστήματος, δηλαδή το ύψος των συντάξιμων αποδοχών θα είναι ανάλογο των εισφορών που έχει πληρώσει ο ασφαλισμένος στον εργασιακό του βίο. Το μέτρο αυτό θα δώσει παράλληλα κίνητρο στους εργαζόμενους να διεκδικούν τη νόμιμη εργασία και να αποφεύγουν τη μαύρη εργασία και τη μη καταβολή εισφορών.
Ωστόσο, πολλοί είναι εκείνοι που αμφισβητούν αν θα επαρκέσει το συγκεκριμένο μέτρο ή θα πρέπει να πλαισιωθεί και με άλλα.
Τα πρώτα θύματα των αλλαγών στο ασφαλιστικό θα είναι οι γυναίκες δημόσιοι υπάλληλοι, τα όρια ηλικίας των οποίων θα εξισωθούν με τα (υψηλότερα) όρια ηλικίας των ανδρών, ενώ έρχονται και συγχωνεύσεις Ταμείων, όπως επίσης και συγχωνεύσεις ασφαλιστικών δικαιωμάτων.
Επίσης, μέτρα για το ασφαλιστικό προαναγγέλλονται από το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2010, μεταξύ των οποίων είναι οι περαιτέρω συγχωνεύσεις ασφαλιστικών ταμείων.
Όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού, «ο βασικός άξονας της κοινωνικής πολιτικής που απεικονίζει ο προϋπολογισμός 2010 είναι η διαμόρφωση ενός δημόσιου ασφαλιστικού συστήματος, οικονομικά βιώσιμου, που καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών και εγγυάται την αλληλεγγύη των γενεών». Στο πλαίσιο αυτό, οι αλλαγές που θα προωθηθούν μετά από διάλογο είναι:
1. Η συγχώνευση των υπαρχόντων ασφαλιστικών ταμείων σε μεγάλους αυτόνομους βιώσιμους ασφαλιστικούς φορείς, με επαρκή χρηματοδότηση.
2. Η θεσμοθέτηση της βασικής σύνταξης ως κοινή αφετηρία και η σταδιακή διαμόρφωση για τους αγρότες και τους ανασφάλιστους του κατώτατου ορίου των 950 ευρώ για το ζευγάρι και των 550 ευρώ για το μεμονωμένο συνταξιούχο.
3. Η αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας και των δυσλειτουργιών που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι πολίτες στα Ταμεία.
4. Η αναδόμηση των μονάδων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, στο πλαίσιο ενός σωστά οργανωμένου συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας.
5. Η μείωση του χρόνου αναμονής για πληρωμή των συντάξεων σε τρεις μήνες μέχρι το τέλος του 2010.
6. Ο επαναπροσδιορισμός του θεσμού του ΕΚΑΣ.
7. Η αναθεώρηση του καθεστώτος των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων.
8. Η δημιουργία της υπηρεσίας του ασφαλιστικού συμβούλου στα Ταμεία, με στόχο την ενημέρωση των πολιτών για τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους.
