Του Πάνου Κακούρη
Ποιους θίγουν τελικά τα κυβερνητικά μέτρα
Σε δεύτερη φάση τοποθετεί η Κυβέρνηση την ενίσχυση των κινήτρων για την ίδρυση των επαγγελματικών ταμείων, καθώς για λόγους επικοινωνιακούς δεν επιθυμεί να κατηγορηθεί ότι από τη μια πλευρά λαμβάνει σκληρά μέτρα για το ασφαλιστικό και από την άλλη ωθεί τους ασφαλισμένους στην ιδιωτική ασφάλιση.
Παρά το γεγονός ότι ο θεσμός των Επαγγελματικών Ταμείων καθιερώθηκε από το νόμο Ρέππα 3029/2002, έξι χρόνια μετά έχουν ιδρυθεί μόλις τέσσερα Ταμεία. Αιτία είναι η απουσία φορολογικών κινήτρων αλλά και τεχνικές λεπτομέρειες, που εμποδίζουν την ανάπτυξη του θεσμού, ο οποίος στην Ευρώπη γνωρίζει τεράστια ανάπτυξη.
Τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομίας και Απασχόλησης μελετούν το θέμα, ωστόσο, διστάζουν να προχωρήσουν σε γενναίες αποφάσεις. Βασικός στόχος είναι να αρθούν τα “εμπόδια” για την καθιέρωση των επαγγελματικών ταμείων και τα δικαιώματα των ασφαλισμένων, τα οποία θα περιοριστούν μέσα από τις δραστικές συγχωνεύσεις των δημόσιων οργανισμών, να υποκατασταθούν από ομαδικά ασφαλιστήρια συμβόλαια, σε επίπεδο επιχειρήσεων ή κλάδων. Η προοπτική αυτή, όμως, σκοντάφτει στο υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο θεωρείται ότι δεν ευνοεί ιδιαίτερα την ανάπτυξή τους.
Μέχρι τώρα ιδρύθηκαν τέσσερα Ταμεία και συγκεκριμένα των Εργαζομένων στο υπουργείο Οικονομικών, των Οικονομολόγων, του Προσωπικού ΕΛΤΑ και των Γεωτεχνικών.
Προκειμένου να γίνει ελκυστικός ο θεσμός, θα πρέπει οι εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων να απαλλάσσονται της φορολογίας, ακριβώς όπως και οι εισφορές στα κύρια ασφαλιστικά Ταμεία, αλλά και να έχουν χαμηλότερη φορολογία οι εταιρίες διαχείρισης των κεφαλαίων αυτών.
έπενθυμίζεται ότι ο νόμος Ρέππα, που καθιέρωσε για πρώτη φορά το θεσμό της επαγγελματικής ασφάλισης, δίνει τη δυνατότητα να συστήνονται Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ), τα οποία να καλύπτουν, μέσω του κεφαλαιοποιητικού συστήματος, τους κινδύνους γήρατος, θανάτου, αναπηρίας, επαγγελματικού ατυχήματος, ασθένειας, διακοπής της εργασίας, καθώς και να χορηγούν παροχές σε είδος ή σε χρήμα, που καταβάλλονται περιοδικά ή εφάπαξ. Επίσης, τα επαγγελματικά ταμεία πρέπει να ιδρύονται για περισσότερα από 100 άτομα, να έχουν καταστατικό, διοικητικό συμβούλιο και έδρα.
Οι αλλαγές με το νομοσχέδιο
Εκείνοι που αποχωρούν νωρίτερα από την εργασία τους, όσοι παίρνουν υψηλές επικουρικές συντάξεις και όσοι ασφαλίστηκαν για πρώτη φορά τη χρονική περίοδο 1983-1992, οι 40άρηδες, είναι τα θύματα της ασφαλιστικής “μεταρρύθμισης”, που προωθεί η Κυβέρνηση.
Το ανώτατο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης δεν μεταβάλλεται και παραμένει το 65ο έτος, αλλά τα ειδικά όρια που αφορούν τις μητέρες, τους πρόωρα συνταξιοδοτούμενους και όσους ασφαλισμένους συμπληρώνουν 35 χρόνια ασφάλισης και είναι 58 ετών θα αυξηθούν.
Δηλαδή, σταδιακά, από το 2013 και μέχρι το 2018, τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν στα 60. Από αυτή τη ρύθμιση εξαιρούνται όσοι έχουν θεμελιώσει ώριμα ασφαλιστικά δικαιώματα και θα συνταξιοδοτηθούν την επόμενη πενταετία. Οι μεταβολές στα όρια ηλικίας θα γίνουν με τη μέθοδο των εξαμήνων.
Όσον αφορά στις μητέρες με ανήλικα τέκνα, θα λαμβάνεται υπόψη η δυνατότητα θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος στα 50, αλλά καμία δεν θα μπορεί να συνταξιοδοτείται νωρίτερα από τα 55.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι αλλαγές θα επηρεάσουν περίπου 2 εκατ. ασφαλισμένους, ενώ από αυτές εξαιρούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι ένστολοι, οι δικαστικοί, οι βουλευτές και όσοι ασφαλίζονται σε καθεστώς βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων.
Σύμφωνα με πληροφορίες, για το στενό δημόσιο το-
μέα θα ακολουθήσει άλλο ασφαλιστικό νομοσχέδιο το 2009 και αφού θα έχει κλείσει νωρίτερα το θέμα του μισθολογίου.
Οι ρυθμίσεις
Αναλυτικότερα, όπως προκύπτει, πέρα από τις δραστικές ενοποιήσεις, στόχος της κυβέρνησης είναι να μη συνταξιοδοτείται κανείς με πρόωρη σύνταξη. Αυτό σημαίνει ότι όσοι θα επιλέγουν να παραμένουν στην εργασία και μετά το 65ο έτος, θα έχουν προσαυξημένη σύνταξη κατά 3,3% (σήμερα, η προσαύξηση που ισχύει κυμαίνεται περίπου στο 3%). Αντίθετα, όσοι θα επιλέγουν την “οδό” της πρόωρης συνταξιοδότησης θα υφίστανται μείωση του ποσού που θα έπαιρναν εάν παρέμεναν στην εργασία τους, της τάξης του 8% ετησίως, για κάθε χρόνο που θα υπολείπεται του γενικού ορίου.
Στις επικουρικές συντάξεις, θα τεθεί ως “οροφή” το 20% επί του συνόλου των αποδοχών που λάμβανε ο εργαζόμενος από τη δουλειά του, πριν συνταξιοδοτηθεί. Το όριο αυτό ισχύει ήδη για όλους όσοι ασφαλίστηκαν από το 1992 και μετά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα μπορεί ένα ταμείο να χορηγεί μεγαλύτερες επικουρικές συντάξεις έως και 35%, εάν μπορεί να αποδείξει με αναλογιστική μελέτη ότι έχει οικονομικές δυνατότητες. Ωστόσο, τα επικουρικά ταμεία που μπορούν να το κάνουν αυτό είναι ελάχιστα.
Το τρικ με το Ταμείο Γενεών
Πρόσθετους πόρους για τη στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος υπόσχεται η Κυβέρνηση, μέσω της δημιουργίας του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης των Γενεών (υλοποιώντας σχετική πρόταση του ΠΑΣΟΚ), με τη χρηματοδότηση από το 10% των εσόδων από αποκρατικοποιήσεις, το 4% των εσόδων από το ΦΠΑ, αλλά και το 10% των κοινωνικών πόρων που εισρέουν σε ορισμένα Ταμεία.
Η προϊστορία έχει δείξει, πάντως, ότι οι ασφαλισμένοι δεν μπορούν να στηριχθούν σε παρόμοιες υποσχέσεις. Θυμίζουμε την υποχρέωση του Κράτους να παρέχει το 1% του ΑΕΠ στο ΙΚΑ, η οποία σταμάτησε από το 2004 έως και το 2007. Δόθηκε φέτος, επειδή απλά αντιδρούσαν οι κοινωνικοί εταίροι, που το θεωρούσαν ως προαπαιτούμενο, για να συμμετάσχουν στον υποτυπώδη διάλογο που έγινε (;).
Οι πόροι του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης των Γενεών, με βάση τα δεδομένα του προϋπολογισμού του 2008, υπολογίζονται σε περίπου 1 δισ. ευρώ, ενώ ερωτηματικά προκαλούνται και για το αν επαρκούν οι υφιστάμενοι πόροι ή θα αναζητηθούν νέοι με την αύξηση της φορολογίας.
Ειδικότερα, το 10% το εσόδων από τις αποκρατικοποιήσεις μεταφράζεται φέτος σε 160 εκατ. ευρώ, καθώς ο στόχος είναι η είσπραξη περίπου 1.600 εκατ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά στα έσοδα από το ΦΠΑ, ο προϋπολογισμός προβλέπει ότι θα διαμορφωθούν φέτος σε 19.900 εκατ. ευρώ, οπότε το 4% (ή 1/25) είναι περίπου 800 εκατ. ευρώ.
Το ερώτημα στο οποίο δεν δόθηκε απάντηση είναι αν περισσεύουν κεφάλαια, για να διατεθούν για το ασφαλιστικό, αφού ο προϋπολογισμός κινείται στην κόψη του ξυραφιού και ειδικά ο φετινός στηρίζεται σε πολλά αβέβαια έσοδα, όπως είναι η πάταξη του λαθρεμπορίου και η επιβολή του φόρου κατοχής στα ακίνητα.
Το πιο πιθανό σενάριο είναι τα συγκεκριμένα κεφάλαια να παραμείνουν “δεσμευμένα”, ώστε να χρησιμοποιηθούν μετά από 10 χρόνια, από το 2019 σύμφωνα με το κυβερνητικό σχέδιο, αλλά το σύνολό τους δεν θα επηρεάζει το έλλειμμα.
Ο οργανισμός που θα συσταθεί και θα διαχειρίζεται τα κεφάλαια θα υπάγεται στην αποκαλούμενη «Γενική Κυβέρνηση». Αυτό σημαίνει ότι τα ποσά που θα συγκεντρώνονται, θα προστίθενται στα πλεονάσματα των Ασφαλιστικών Ταμείων και των ΟΤΑ, με αποτέλεσμα να διογκώνεται η “άσπρη τρύπα”.
Το ποσό των συγκεκριμένων “πλεονασμάτων” αφαιρείται από το καθαρό έλλειμμα του Κρατικού Προϋπολογισμού και προκύπτει το έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης, που παρακολουθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Στην πραγματικότητα, δηλαδή, το ποσό που θα διατεθεί για την κοινωνική ασφάλιση θα έχει ουδέτερη επίδραση στο έλλειμμα του προϋπολογισμού, όσο αυτό θα παραμένει στο λογαριασμό αδιάθετο, ενώ θα αρχίσει να επηρεάζει αρνητικά το έλλειμμα όταν θα αποδοθεί και θα δαπανηθεί από τα ταμεία.
Ενοποιήσεις
Παράλληλα, κεντρικός στόχος της κυβερνητικής πολιτικής είναι η δραστική περικοπή των ταμείων κύριας ασφάλισης και η δημιουργία ενός σχήματος ταμείων κύριας ασφάλισης που θα περιλαμβάνει, ανάλογα με τις τελικές τους αποφάσεις, 15-17 ταμεία.
Από αυτά, πέντε με έξι ταμεία κύριας ασφάλισης (μαζί με το Δημόσιο και τον ΟΓΑ), αντίστοιχος αριθμός επικουρικών φορέων, δύο οργανισμοί έγείας και ένας Πρόνοιας (για τα εφάπαξ).
Με βάση τη γενική τοποθέτηση ότι οι ενοποιήσεις αφορούν ομοειδή ταμεία, δεν έχει ξεκαθαρίσει ποια ταμεία του Tύπου θα ενταχθούν στο ενιαίο μεγάλο ταμείο. Το Ταμείο της Τράπεζας της Ελλάδας θα ενταχθεί οριστικά στο ΙΚΑ, ενώ το ταμείο του ΟΑΠ ΔΕΗ θα ενταχθεί τελικά ως αυτόνομος λογαριασμός στο ΙΚΑ.
Στο μεγαλύτερο ασφαλιστικό φορέα της χώρας ως ξεχωριστός κλάδος θα παραμείνει ο κλάδος υγείας, με την πρωτοβάθμια περίθαλψη.
Στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών θα ενταχθούν τα επικουρικά ταμεία των αρτοποιών και των βενζινοπωλών, ενώ στον ΟΑΕΕ θα προστεθούν από το ΙΚΑ και οι κλάδοι των κρεοπωλών και των κομμωτών.
Οι μεγάλες ανατροπές επέρχονται στα επικουρικά ταμεία. Ενδεικτικά, στο ΕΤΕΑΜ θα ενταχθούν οι ηλεκτροτεχνίτες, οι εργαζόμενοι στα τσιμέντα και οι ναυτικοί πράκτορες. Εξάλλου, στο επικουρικό ταμείο του ιδιωτικού τομέα θα ενταχθούν ταμεία, όπως των φαρμακοποιών, τροφίμων, εμποροϋπαλλήλων και του ζύθου και οίνου.
Επίσης με το νομοσχέδιο επέρχονται και οι ακόλουθες αλλαγές:
– Η διατήρηση της 37ετίας χωρίς όριο ηλικίας συνταξιοδότησης, για τις περιπτώσεις ασφάλισης σε ένα μόνο ταμείο, ενώ είναι αβέβαιο εάν τελικά θα συμπεριληφθεί η ρύθμιση για συνταξιοδότηση χωρίς όριο ηλικίας, στα 40 έτη ασφάλισης, στις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης.
– Σταδιακή αύξηση των απαιτούμενων ενσήμων για παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (από 50 στα 150).
– Ασφαλιστική κάλυψη για όσους μετέχουν σε προγράμματα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας, τα αποκαλούμενα stage.
– Προωθείται παράταση της ρύθμισης, για να λάβουν αναλογική σύνταξη όσοι ασφαλισμένοι έχουν από 3.500 έως και 4.500 ένσημα μέχρι το 2009.
Ο κ. Γκαργκάνας
Είτε άμεσα είτε διαδοχικά θα πρέπει να γίνει η μεταρρύθμιση στο ασφαλιστικό και να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, επισημαίνει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Νίκος Γκαργκάνας. Όπως είπε χαρακτηριστικά, «οι μεταρρυθμίσεις θα υλοποιηθούν αναγκαστικά, γιατί καμία κυβέρνηση δεν θα αφήσει να καταρρεύσει το ασφαλιστικό σύστημα», σημειώνοντας ότι οι πιέσεις στον προϋπολογισμό για αύξηση των δαπανών συντάξεων και υγείας θα αρχίσουν να γίνονται αισθητές από το 2015 και θα αυξάνονται σταδιακά έως το 2050.
Χαρακτήρισε το ισχύον σύστημα άδικο και αναποτελεσματικό και τάχθηκε υπέρ των διαδοχικών μεταρρυθμίσεών του σε βάθος χρόνου, επισημαίνοντας ότι καμιά Κυβέρνηση δεν μπορεί να σηκώσει όλο το βάρος της απαιτούμενης μεταρρύθμισης. Στο σημείο αυτό συμπλήρωσε ότι οι κυβερνήσεις, για λόγους πολιτικούς, επιλέγουν τις διαδοχικές προσεγγίσεις, αλλά το πρόβλημα, όπως σημείωσε, είναι πιεστικό, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.
Ερωτώμενος σχετικά με τα μέτρα της Κυβέρνησης, σημείωσε ότι «οι γενικές κατευθύνσεις μας βρίσκουν σύμφωνους, καθώς κινούνται εντός των μέτρων που έχει κατά καιρούς προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος» και αυτά είναι, όπως πρόσθεσε:
– η μείωση του αριθμού των Ταμείων,
– η μείωση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων,
– η αύξηση του μέσου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, που είναι σήμερα στα 59,5 χρόνια.
Σημείωσε ακόμα σε ό,τι αφορά στα κυβερνητικά μέτρα ότι «πρέπει να δούμε και την εξοικονόμηση πόρων που θα επιτύχουν».
