Toυ Πάνου Κακούρη
Δύσκολες μέρες για την ελληνική οικονομία “βλέπει” το Δ.Ν.Τ.
Δύσκολο χειμώνα διανύει η Κυβέρνηση, καθώς οι πολιτικές που ξεδιπλώνει, μετά τις εκλογές, όχι μόνο απέχουν των προεκλογικών της υποσχέσεων, αλλά προκαλούν έντονες κοινωνικές αντιδράσεις, με κορυφαία, μέχρι στιγμής, τη διαδήλωση της 12ης Δεκεμβρίου.
Δύσκολες μέρες, όμως, έρχονται και για την οικονομία, καθώς η διεθνής αναταραχή επηρεάζει και την Ελλάδα, ενώ αναδεικνύει τις έντονες αδυναμίες της.
Κυβερνητικά στελέχη υποστηρίζουν ότι οι αλλαγές που προωθούν στο ασφαλιστικό, έως το Φεβρουάριο θα είναι νόμος του Κράτους, αλλά μέχρι τότε υπάρχει πολύς δρόμος και οι αντιδράσεις στις ρυθμίσεις αυτές έχουν απλωθεί και στο κυβερνητικό στρατόπεδο.
Πέραν του ασφαλιστικού, αντιδράσεις προκαλεί η φορολογία των ακινήτων, το πνεύμα της οποίας είναι η αντικατάσταση του Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας, ο οποίος επιβάρυνε 40.000 μεγαλοϊδιοκτήτες, με το φόρο Κατοχής, τον οποίο θα πληρώνουν περί τα 2.000.000 φορολογουμένων. Οι επιπλέον φόροι που θα πληρώνουν όσοι διαθέτουν ένα δεύτερο ακίνητο μετά την κύρια κατοικία τους, φτάνουν σε 660 εκατ. ευρώ. Και καθώς ο προϋπολογισμός του 2007 αφήνει ανοίγματα και ο προϋπολογισμός του 2008 δεν ξεκινά με τις καλύτερες προοπτικές, ο κίνδυνος για νέα μέτρα είναι υπαρκτός.
Βαδίζουμε στα τυφλά, κατά το Δ.Ν.Τ.
Τις δυσκολίες της οικονομίας επισήμανε ένας τρίτος παρατηρητής, το κλιμάκιο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που εξέτασε τις προοπτικές της οικονομίας στις αρχές Δεκεμβρίου. Στο προσχέδιο της έκθεσης που παρέδωσε στο υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, προτείνει άμεση εφαρμογή μέτρων για το ασφαλιστικό και μάλιστα σκληρότερων από εκείνα που προωθεί η Κυβέρνηση, χαλάρωση των εργασιακών σχέσεων, περιορισμό των μισθολογικών αυξήσεων, κατάργηση φοροαπαλλαγών και «αναδιάρθρωση των φορολογικών συντελεστών και του ΦΠΑ».
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στο ασφαλιστικό, που είναι στην επικαιρότητα, το Δ.Ν.Τ., αφού εισηγείται γοργότερα βήματα, παρατηρεί ότι βαδίζουμε στα τυφλά, αφού δεν υπάρχουν ποσοτικές μελέτες.
Αναφέρει συγκεκριμένα ότι «οι ελληνικές αρχές δίνουν δικαιολογημένα υψηλή προτεραιότητα στη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Οι αρχές εστιάζουν σε αυξημένη αποδοτικότητα μέσω συγχωνεύσεων συνταξιοδοτικών ταμείων, αυστηρότερων όρων για πρόωρη συνταξιοδότηση (ο κατάλογος “βαρέων και ανθυγιεινών” επαγγελμάτων και ο κώδικας αναπηρικών συντάξεων θα αναμορφωθούν προς αυτήν την κατεύθυνση), αυξημένα κίνητρα για επέκταση του εργασιακού βίου και αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής. Ενώ αυτά αποτελούν βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν είναι σαφής ο βαθμός στον οποίο επαρκούν για την αποκατάσταση της οικονομικής βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, ελλείψει εκτίμησης για την εξοικονόμηση δαπανών. Η αντίληψη της αποστολής του Δ.Ν.Τ. είναι ότι οι αρχές ακολουθούν μια σταδιακή προσέγγιση όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού και θα συστήναμε μια πιο φιλόδοξη και ευρεία στρατηγική. Μια σταδιακή προσέγγιση θα χρειαστεί βαθύτερες και πιο επίπονες ρυθμίσεις αργότερα, θα στρέψει τη φορολογική επιβάρυνση προς τις μελλοντικές γενεές και θα απαιτήσει μεγαλύτερα δημοσιονομικά πλεονάσματα για τη διασφάλιση της διατηρησιμότητας του χρέους. Η προώθηση του δημόσιου διαλόγου είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση κοινωνικής και πολιτικής συναίνεσης. Γι’ αυτόν το σκοπό, οι αρχές θα πρέπει να προετοιμάσουν και να δημοσιεύσουν αναλυτικές και ρεαλιστικές προβολές του δημοσιονομικού κόστους της πληθυσμιακής γήρανσης, σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Ε.Ε., και να εξηγήσουν πώς οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις θα καλύψουν το έλλειμμα».
Ευπρόσδεκτη η Επ.Ε.Ι.Α.
Ενδιαφέρον έχει και η αναφορά στην Αρχή Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης, για την οποία το κλιμάκιο των εμπειρογνωμόνων του ΔΝΤ έλαβε διαβεβαιώσεις ότι θα λειτουργήσει από τον Ιανουάριο του 2008.
Χαρακτηρίζει «ευπρόσδεκτο το γεγονός ότι η Αρχή Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης θα αρχίσει να λειτουργεί τον Ιανουάριο του 2008. Θα ήταν σημαντικό να ολοκληρωθούν γρήγορα οι διαδικασίες σε ό,τι αφορά το προσωπικό της Αρχής και τις νομοθετικές μεταβολές, ώστε να μην υπάρξει κενό εποπτείας. Η αποστολή του Δ.Ν.Τ. πληροφορήθηκε με ευχαρίστηση ότι η εποπτεία του ασφαλιστικού τομέα θα εφαρμοστεί με βάση την προσέγγιση του κινδύνου. Η αποστολή του Δ.Ν.Τ. θα προέτρεπε τις αρχές να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειές τους, ώστε να αντιμετωπίσουν πλήρως τις αδυναμίες που εντοπίστηκαν κατά την αξιολόγηση από το FATF και που σχετίζονται με το νομοθετικό, ρυθμιστικό/εποπτικό πλαίσιο για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας».
Υγιές το ελληνικό τραπεζικό σύστημα
Επίσης, για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, που δοκιμάζεται από τη διεθνή αναταραχή, το Δ.Ν.Τ. εκτιμά ότι «παραμένει υγιές, με επαρκή κεφαλαιοποίηση και υψηλή κερδοφορία, αν και πρέπει να υπάρξει στενή παρακολούθηση ορισμένων εξελίξεων. Η συνεχιζόμενη ταχεία πιστωτική επέκταση έχει αυξήσει την έκθεση των τραπεζών στον πιστωτικό κίνδυνο και την ευαισθησία τους στις διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου. Η αυξανόμενη, επίσης, επέκταση στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ενώ ενέχει σημαντικά οφέλη, έχει και συναλλαγματικό κίνδυνο, πιστωτικό κίνδυνο αλλά και κίνδυνο ανάλογα με την κάθε χώρα. Οι συνέπειες από την αναταραχή στις ώριμες χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν περιορισμένες μέχρι τώρα. Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας δείχνουν ότι η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από τη χρηματοδότηση από το εξωτερικό είναι σχετικά μικρή. Ωστόσο, στην περίπτωση μιας παρατεταμένης πιστωτικής κρίσης στις ώριμες αγορές, μια αυξημένη τέτοια χρηματοδότηση θα ενίσχυε τη σημασία αυστηρότερης εποπτείας. Αν και οι σχετικές δοκιμές αντοχής δείχνουν μία καλή αντίδραση των τραπεζών σε μία σειρά ενδεχόμενων αρνητικών κραδασμών, η Τράπεζα της Ελλάδος έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την ενίσχυση της εποπτείας μέσω της αύξησης των απαιτούμενων προβλέψεων, των αυστηρότερων κανόνων για δανειοδοτήσεις και της αναβάθμισης των δοκιμών αντοχής, ώστε να λαμβάνουν υπόψη τη συσχέτιση των κινδύνων».
Χαλάρωση εργασιακών σχέσεων
Ευρύτερες μεταρρυθμίσεις και στην αγορά εργασίας εισηγείται το Δ.Ν.Τ., τις οποίες θεωρεί απαραίτητες για την επανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και την περαιτέρω μείωση του ποσοστού ανεργίας (που παραμένει ακόμα μεταξύ των υψηλότερων ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ). «Παρά τις πρόσφατες πρωτοβουλίες –άρση των περιορισμών στις υπερωρίες, μείωση των αντικινήτρων για πρόσληψη εργαζομένων και πιο στοχευμένων πολιτικών απασχόλησης– η ελληνική αγορά εργασίας παραμένει σχετικά δύσκαμπτη σε διεθνή σύγκριση.
Στην πιο πρόσφατη έκθεση Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ελλάδα κατατάσσεται 142η μεταξύ 178 χωρών, όσον αφορά την εργασιακή νομοθεσία, και ο δείκτης δυσκαμψίας της απασχόλησης είναι σχεδόν δύο φορές υψηλότερος από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Επομένως, οι αρχές πρέπει να αναθεωρήσουν τη νομοθεσία προστασίας της απασχόλησης, ειδικά για την προσωρινή απασχόληση, με στόχο τη χαλάρωση των περιορισμών. Παρά την αξιέπαινη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των μισθών στο δημόσιο τομέα, οι πραγματικές αυξήσεις των μισθών στον ιδιωτικό τομέα υπήρξαν πολύ υψηλές, υπερβαίνοντας την αύξηση της παραγωγικότητας, με δυσμενείς επιπτώσεις στη διεθνή ανταγωνιστικότητα κόστους». Στο πλαίσιο αυτό, το Δ.Ν.Τ. προτρέπει τους κοινωνικούς εταίρους να ενισχύσουν την ευελιξία των μηχανισμών διαμόρφωσης των μισθών και να επιδιώξουν συγκράτηση των αμοιβών.
Συγκεκριμένα, επισημαίνεται ότι πρέπει να δοθεί προσοχή στην αποσύνδεση του βασικού μισθού από τις αυξήσεις των μέσων μισθών και στην εξάλειψη της επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας στις επιχειρήσεις που δεν αντιπροσωπεύονται στις διαπραγματεύσεις. «Κάτω από τις παρούσες συνθήκες, με τον πληθωρισμό να αυξάνεται λόγω των υψηλών τιμών ενέργειας, θα ήταν σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι αμοιβές που θα προκύψουν από τον επόμενο κύκλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων δεν θα οδηγήσουν σε ένα δεύτερο κύκλο αυξήσεων των τιμών», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Κίνδυνοι για προϋπολογισμό και ανάπτυξη
Το Δ.Ν.Τ. εκτιμά ότι η ελληνική οικονομία θα εξακολουθήσει να παρουσιάζει υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, αλλά εντοπίζει απειλές από μεσοπρόθεσμους κινδύνους για τις προοπτικές της ανάπτυξης και της απασχόλησης, λόγω σημαντικών οικονομικών ανισορροπιών. Στις απειλές κατατάσσει τη σταθερή μείωση της ανταγωνιστικότητας, όπως αυτή εκδηλώνεται μέσω της διεύρυνσης του ελλείμματος του ισοζυγίου, τις ακαμψίες στις αγορές προϊόντων και εργασίας, οι οποίες συνεισφέρουν στη διατήρηση του υψηλότερου πληθωρισμού σε σχέση με την ευρωζώνη, το υψηλό επίπεδο δημοσίου χρέους. Επίσης, το Δ.Ν.Τ. εκτιμά ότι υπάρχουν κίνδυνοι για τη βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη, λόγω της μείωσης της πιστωτικής επέκτασης, των υψηλών τιμών του πετρελαίου και του αρνητικού αντίκτυπου στις εξαγωγές, που θα επέλθει από την πιθανολογούμενη επιβράδυνση της ανάπτυξης της ευρωζώνης και την ισχυροποίηση του ευρώ.
Παρατηρεί, επίσης, ότι μια σειρά καθιερωμένων δεικτών εμφανίζουν μια σταθερή επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας, αντανακλώντας την αύξηση του σχετικού μοναδιαίου κόστους εργασίας και τη διατήρηση του υψηλότερου πληθωρισμού σε σχέση με τους βασικούς εμπορικούς εταίρους. Εκτιμήσεις της πραγματικής ισοτιμίας, με βάση τις μεθοδολογίες CGER, παρουσιάζουν ένα μεγάλο κενό ανταγωνιστικότητας της τάξεως του 10%-30% κατά το 2006. Παρά την άνοδο των εξαγωγών, διαβλέπει κινδύνους, «καθώς η Ελλάδα φαίνεται ότι χάνει μερίδια αγοράς στις υφιστάμενες αγορές των γειτονικών της χωρών και οι μεταποιητικές εξαγωγικές επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας όλο και περισσότερο χρησιμοποιούν εξωτερικές υπηρεσίες (outsourcing)». Επίσης, το αυξανόμενο κόστος εργασίας επηρεάζει αρνητικά την κερδοφορία του τουριστικού κλάδου, που είναι εκτεθειμένος σε έντονο ανταγωνισμό τιμών.
Προμηνύει νέα μέτρα
Στον τομέα του προϋπολογισμού, χαρακτηρίζει φιλόδοξο το στόχο του 2008 για την αύξηση των εσόδων, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ίσως χρειαστούν διορθώσεις, ενώ για το μηδενισμό του ελλείμματος το 2010 εκτιμά ότι θα απαιτηθεί η λήψη μέτρων. Επικροτεί τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες για την εξυγίανση των οικονομικών των ΟΤΑ, των ασφαλιστικών ταμείων και των νοσοκομείων, κατά το πρότυπο των ΔΕΚΟ, αν και σημειώνει ότι οι παρεμβάσεις στις
ΔΕΚΟ δεν έχουν ακόμα ορατά αποτελέσματα.
Το Δ.Ν.Τ. θεωρεί ότι ο στόχος για τα έσοδα είναι φιλόδοξος και οι αρχές θα πρέπει να καταβάλουν σημαντική προσπάθεια για να τον επιτύχουν. Οι αρχές πρέπει να διασφαλίσουν ότι η υλοποίηση του Προϋπολογισμού στη διάρκεια του έτους είναι συνεπής με το στόχο για τη μείωση του ελλείμματος, ενώ θεωρεί ότι δεν υπάρχει περιορισμός των δαπανών. Κατά τη γνώμη του κλιμακίου, η επίτευξη ισοσκελισμένου προϋπολογισμού ως το 2010 θα απαιτήσει περισσότερα μέτρα ενίσχυσης των εσόδων και αποφασιστικές προσπάθειες για καλύτερο έλεγχο των πρωτογενών τρεχουσών δαπανών.
Εισηγείται δε την κατάργηση, σταδιακά, «των στρεβλωτικών απαλλαγών για όλους τους σημαντικούς φόρους και την απλοποίηση της διάρθρωσης των συντελεστών της φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων και του Φ.Π.Α.». Στο θέμα της φορολογικής διοίκησης, η πρόσφατη ενίσχυση των διαδικασιών –συγκεκριμένα, οι πιο εντατικοί έλεγχοι και διασταυρώσεις– έχει φέρει θετικά αποτελέσματα, αλλά πρέπει να γίνουν ακόμα πολλά.
Το κλιμάκιο του Δ.Ν.Τ. πιστεύει ότι τα κίνητρα που προσφέρονται στους φορολογούμενους με το νέο νόμο για τη φοροδιαφυγή θα έχουν μικρή επίδραση στη συνολική προσπάθεια συμμόρφωσης.
έποστηρίζει το κυβερνητικό σχέδιο για μεγαλύτερη διαφάνεια και υπευθυνότητα στις συναλλαγές και στη χρηματοδότηση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των δημόσιων νοσοκομείων και των ασφαλιστικών ταμείων μέσω της θέσπισης καθιερωμένων προτύπων προϋπολογισμού και ελεγκτικών πλαισίων. Σημειώνει δε ότι η αποδοτικότητα των δαπανών υγείας στην Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των χαμηλότερων στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ.
Για τις ΔΕΚΟ παρατηρεί ότι οι πρωτοβουλίες για την αναμόρφωσή τους δεν έχουν επιφέρει ακόμη ορατά αποτελέσματα, όσον αφορά την επιχειρηματική τους απόδοση. Το λειτουργικό αποτέλεσμα των δημόσιων επιχειρήσεων υπολογίζεται ότι επιδεινώθηκε περαιτέρω το 2007.
