(Στο ρεπορτάζ συμμετέχουν οι ασφαλιστικές εταιρείες Chartis, Greece, Generali, Interamerican και Εθνική Ασφαλιστική)
Η τέχνη και η αξία της…
Τα πρώτα σημάδια τέχνης χάνονται στα βάθη των αιώνων, καθώς ο άνθρωπος από πολύ νωρίς αισθάνθηκε την ανάγκη να εκφράσει και να εκφραστεί μέσα από κείνη… Από τις πρώτες προσπάθειες πάνω στα τοιχώματα των σπηλαίων, η καλλιτεχνική αναζήτηση συνεχίστηκε, αποκτώντας μέσα στην ιστορία πολλές ακόμη μορφές, για να βρει μέσα στη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, τη χαρακτική, τη μουσική και κάθε άλλη, τον “καθρέφτη” που θα αντικατόπτριζε καλύτερα το εσωτερικό του ανθρώπου.
Κανείς καλλιτέχνης, όμως, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον αποδέκτη του, τον κοινωνό της δημιουργίας του. Γι’ αυτό και τα έργα τέχνης είχαν πάντοτε ως στόχο την έκθεσή τους σε άλλους, πέρα από το δημιουργό, ανθρώπους, με απώτερο σκοπό τη μεταξύ τους “συνάντηση”. Και σύντομα, ο θαυμασμός για το έργο μετατράπηκε σε επιθυμία για την απόκτησή του. Και πώς αλλιώς; Μα με χρήματα. Ποιος ορίζει, όμως, την αξία ενός τέτοιου έργου; Πώς μπορούμε να “κοστολογήσουμε” την τέχνη; Η ιστορία της τέχνης συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία της αξίας, καθώς και τα δύο αυτά εξελίχθηκαν παράλληλα, κάνοντας σήμερα τα έργα τέχνης να αποτελούν τόσο ορισμένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του πολιτισμού μας όσο και μερικά από τα πολυτιμότερα αντικείμενα της περιουσίας του ανθρώπου.
Μία μικρή αναδρομή…
Η εξέλιξη του έργου τέχνης σε αντικείμενο αξίας, ακόμη και αν ανέκαθεν συνέβαιναν αγορές τέτοιου είδους, ανάγεται κυρίως στην εποχή των Ρωμαίων, όταν μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από εκείνους, τα έργα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού μεταφέρθηκαν στη Ρώμη ως πολεμικά λάφυρα. Και τότε ήταν που δημιουργήθηκε η πρώτη οργανωμένη αγορά έργων τέχνης με τη μεσολάβηση εμπόρων. Ο 15ος αι., ωστόσο, υπήρξε ακόμη πιο καθοριστικός. Ήταν τότε που οι καλλιτέχνες άρχισαν να αποδεσμεύονται από τους χρηματοδότες τους και να δημιουργούν όχι κατά παραγγελία αλλά με σκοπό να πουλήσουν τα έργα τους στο ευρύτερο κοινό που τους θαύμαζε. Στην αυγή του 17ου αιώνα, το Άμστερνταμ είχε γίνει το κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου έργων τέχνης, γεγονός μάλλον αναπόφευκτο, αν σκεφτεί κανείς τις αμέτρητες συντεχνίες ζωγράφων που ζούσαν εκεί. Και τότε, ζωγράφοι, έμποροι και συλλέκτες “μπερδεύονταν” σε ένα συνεχές παιχνίδι συναλλαγών, με τις ιδιότητες αυτές να αφορούν συχνά ακόμη και το ίδιο πρόσωπο. Και μετά το Άμστερνταμ, το Παρίσι… Η πόλη που εξήρε την τέχνη ίσως όσο καμία άλλη, μεταφέροντας τη “φλόγα” της σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι πρώτοι κατάλογοι δημοπρατήσεων χρονολογούνται αυτή την εποχή, ενώ στο Παρίσι εμφανίζονται και οι πρώτοι καταρτισμένοι ειδήμονες έργων τέχνης.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η πρόοδος της ιστορίας έφερε στο φως κάθε πτυχή της καλλιτεχνικής προσπάθειας του ανθρώπου, με κυριότερη “ανακάλυψη” αυτή της κλασικής περιόδου. Η αγορά των έργων τέχνης τότε βρήκε ένα πολύ σημαντικό κίνητρο για να ανθήσει ακόμη περισσότερο. Και η τέχνη συνέχισε την αδιάκοπη πορεία της. Νέα ρεύματα, σχολές, τάσεις και τεχνοτροπίες. Στις αρχές του 19ου αιώνα, τα έργα τέχνης όλων των ειδών έγιναν τα αγαπημένα αποκτήματα όχι μόνο των ευπόρων αλλά και αρκετών φιλότεχνων της μεσαίας τάξης, ενώ τα Μουσεία φάνηκαν στο προσκήνιο με μεγάλο ενδιαφέρον να διευρύνουν τις συλλογές τους και να γνωρίσουν σ’ εμάς πολλές από τις πτυχές του πολιτιστικού μας πλούτου.
Ο κίνδυνος…
Όμως, καθετί πολύτιμο δεν μπορεί παρά να κρύβει μέσα του τον κίνδυνο. Γιατί η στιγμή της “συνάντησης” του έργου τέχνης με το θεατή μπορεί να είναι η αρχή μιας πρωτόγνωρης έλξης και συγκίνησης αλλά και η αρχή μιας μεγάλης καταστροφής.
Σπουδαία έργα της ανθρωπότητας κινδύνευσαν μέσα στο χρόνο να καταστραφούν ανεπανόρθωτα, πέφτοντας θύματα κλοπής, βανδαλισμών και άλλων κακόβουλων ενεργειών. Το μεσημέρι της 22ας Αυγούστου 1911 οι Γάλλοι πάγωσαν, όταν πληροφορήθηκαν ότι η Μόνα Λίζα, ο μοναδικός αυτός πίνακας του Leonardo da Vinci, είχε κλαπεί από το μουσείο του Λούβρου! Δύο χρόνια αργότερα και μετά από άκαρπες προσπάθειες για την εύρεσή της, οι ελπίδες αναπτερώθηκαν, όταν εμφανίστηκε κάποιος Λεονάρντο Βιτσέντσο, που υποστήριζε ότι έχει στην κατοχή του τη Μόνα Λίζα και ότι σκόπευε να τη χαρίσει στην Ιταλία, αφού λάβει μια εύλογη αμοιβή. Μετά τη σύλληψή του και αφού αποκαλύφθηκε ότι ο πίνακας ήταν αυθεντικός, ο Βιτσέντσο αποκάλυψε ότι αφαίρεσε τη Μόνα Λίζα από τη θέση της μεταμφιεσμένος σε συντηρητή του Μουσείου. Από τις 4 Ιανουαρίου 1914 ο πασίγνωστος πίνακας εγκαταστάθηκε και πάλι στο Λούβρο, όπου εκτίθεται έως σήμερα, κάτω από πρωτοφανή μέτρα ασφαλείας. Αλλά και στις 21 Μαΐου του 1972, άλλο ένα σοβαρό γεγονός συγκλόνισε τον καλλιτεχνικό χώρο. Ο ψυχικά διαταραγμένος γεωλόγος Λάζλο Τοθ μπήκε στο παρεκκλήσι του Αγίου Πέτρου του Βατικανού και επιτέθηκε στην Πιετά του Μιχαήλ Αγγέλου με ένα σφυρί, φωνάζοντας «Είμαι ο Ιησούς Χριστός». Μετά την επίθεση, το έργο αποκαταστάθηκε με πολύ κόπο και επέστρεψε στη θέση του στον Άγιο Πέτρο, δεξιά από την είσοδο, προστατευόμενο πλέον με αλεξίσφαιρο ακρυλικό γυαλί.
Και αυτά είναι μόνο ελάχιστα από τα παραδείγματα κινδύνων που απειλούν ένα έργο τέχνης. Η φωτιά, το νερό, η αλλαγή στις κλιματολογικές συνθήκες, οι διαφορές της θερμοκρασίας, οι ζημιές κατά την μεταφορά ή την αποθήκευση παραμονεύουν, απειλώντας είτε να καταστρέψουν ολοσχερώς το έργο είτε να δυσκολέψουν πολύ την αποκατάστασή του.
Η ασφάλιση των έργων τέχνης
Και κάπως έτσι… γεννήθηκε η ανάγκη της ασφάλισης των έργων τέχνης. Κάθε ιδιώτης ή μουσείο επιδιώκει να προστατεύσει με τον καλύτερο τρόπο το απόκτημά του, το οποίο δεν έχει απλώς συναισθηματική αξία για τον ίδιο αλλά αποτελεί και μία πολύ σοβαρή επένδυση. Γι’ αυτό και πολλές από τις ασφαλιστικές εταιρείες άρχισαν να συμπεριλαμβάνουν στις δραστηριότητές τους προγράμματα που αφορούν σ’ αυτό το “ευαίσθητο” κομμάτι της ασφαλιστικής αγοράς, με τις πολλές δυσκολίες και ιδιαιτερότητες. Ποιες καλύψεις, λοιπόν, περιλαμβάνει ένα τέτοιο ασφαλιστήριο συμβόλαιο; Τι συμβαίνει όταν τα έργα έρχονται από το εξωτερικό για να φιλοξενηθούν σε ένα χώρο τέχνης; Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληροί το Μουσείο ή ο ιδιωτικός χώρος, αλλά και ποια μέτρα υποχρεούται να λάβει για την προστασία των έργων, προκειμένου να αναλάβει μία ασφαλιστική εταιρεία την ασφάλισή τους; Αλλά και το πιο κρίσιμο: Με ποια κριτήρια εκτιμάται ένα έργο τέχνης και πώς εννοούμε την “αποζημίωση” μετά από την απώλεια ή τη φθορά του, μιας και καθένα είναι μοναδικό και αναντικατάστατο;
Για τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, απευθυνθήκαμε σε μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες της αγοράς, οι οποίες, εκτός από τις πολλές άλλες δραστηριότητές τους, ασχολούνται και με την ασφάλιση έργων τέχνης.
Ας δούμε, λοιπόν, τι μας απάντησαν:
Chartis
Για την Chartis Greece, κα Σωτηρία Μαράκη, Private Client Group Manager:
«Η Chartis παρέχει εξειδικευμένα προγράμματα ασφάλισης έργων τέχνης μέσω του νέου κλάδου της εταιρείας «Private Client Group». Το Private Client Group – Ιδιωτικές Συλλογές αποτελεί προϊόν αυτού του κλάδου, που στόχος του είναι να προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις, ιδιαίτερη προστασία και μεταχείριση, όπως αρμόζει στα έργα τέχνης αλλά και στους συλλέκτες.
Τα προγράμματα ασφάλισης συλλογών απευθύνονται σε εκείνους που απαιτούν τη μέγιστη κάλυψη των πολύτιμων αποκτημάτων τους. Η δημιουργία μιας συλλογής είναι συνδυασμός πάθους και πολλών ετών έρευνας για την απόκτηση αυτών των ιδιαίτερων αντικειμένων. Αντικείμενα που λόγω της μοναδικότητας και σπανιότητάς τους, αποζητούν το μέγιστο επίπεδο προστασίας, από την πρώτη στιγμή, μέχρι και τη στιγμή που τυχόν συμβεί το απρόοπτο γεγονός. Οι συλλέκτες αυτοί αναζητούν πλήρη ασφαλιστική προστασία, συνδυασμένη με μοναδικές υπηρεσίες. Το Private Client Group – Ιδιωτικές Συλλογές της CHARTIS απευθύνεται σε αυτά τα άτομα και προσφέρει το μέγιστο επίπεδο κάλυψης με συμβόλαια Κατά Παντός Κινδύνου, τα οποία συμπληρώνονται από την παροχή εξαιρετικών υπηρεσιών, για εκείνους που θέτουν ψηλά τον πήχη των προσδοκιών».
«Η ασφάλιση των ιδιωτικών συλλογών», συνεχίζει η κα Μαράκη, «απευθύνεται σε συγκεκριμένη κατηγορία πελατών κι ως εκ τούτου ενδιαφέρει συγκεκριμένη κατηγορία συνεργατών. Οι πελάτες αυτοί, λόγω του πάθους που τους διακρίνει για τα αντικείμενα που με τόση προσοχή και αφοσίωση συλλέγουν, ασχολούνται οι ίδιοι με τη διαδικασία της ασφάλισης κι επιλέγουν ασφαλιστικούς συμβούλους τους οποίους εμπιστεύονται κι αρκετές φορές μπορεί να είναι διαφορετικοί από αυτούς των επαγγελματικών τους περιουσιακών στοιχείων. Αυτό οδηγεί σε μια διασπορά των προς ασφάλιση συλλογών σε πολλά διαφορετικά γραφεία ασφαλιστικών συμβούλων. Στόχος του Private Client Group είναι να προσεγγίσει αυτούς τους συνεργάτες και να παρουσιάσει τα πλεονεκτήματα και τη μοναδικότητα αυτών των προϊόντων».
Ως προς τις καλύψεις που περιλαμβάνουν τα εν λόγω προγράμματα, η κα Μαράκη μας ενημερώνει αναλυτικά: «Ένας συλλέκτης μπορεί να βρει μια σειρά προγραμμάτων στην αγορά, τα οποία διαφοροποιούνται από το εύρος των καλύψεων καθώς και από τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Έτσι μπορεί να βρει προγράμματα λιγότερο εμπλουτισμένα, αφού προσφέρουν κάλυψη επί τη βάσει των κατονομαζόμενων κινδύνων, δηλαδή κάλυψη μόνο έναντι των κινδύνων που αναγράφονται στον πίνακα ασφάλισης, με την ίδια λογική που λειτουργεί ένα ασφαλιστήριο Πυρός. Τα προγράμματα αυτά δεν παρέχουν υπηρεσίες εκτίμησης των συλλογών, αλλά ούτε και καλύψεις σε συμφωνημένες αξίες, κάτι που ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα σε ενδεχόμενη ζημιά.
Στον αντίποδα βρίσκονται τα προγράμματα ασφάλισης που παρέχονται στη βάση των Κατά Παντός Κινδύνου καλύψεων, με προστασία που επεκτείνεται σε παγκόσμια κλίμακα, οπουδήποτε και να βρίσκονται, ακόμα και κατά τη μεταφορά τους και την παραμονή σε εκθεσιακούς χώρους. Υπάρχει πρόβλεψη ακόμα και για αυτόματη κάλυψη νέων αντικειμένων. Λόγω της ιδιαιτερότητας των συλλογών, οι κίνδυνοι που τις απειλούν είναι λιγότερο προβλέψιμοι, με αποτέλεσμα τα κλασικά ασφαλιστήρια κατονομαζόμενων κινδύνων να μην προσφέρουν τη μέγιστη προστασία που αποζητούν οι συλλέκτες.
Η κάλυψη του σεισμού στα ασφαλιστήρια συμβόλαια των ιδιωτικών συλλογών προσφέρεται σε προαιρετική βάση. Ωστόσο, σίγουρα ο σεισμός είναι ένας κίνδυνος που απειλεί τις συλλογές ιδιαίτερα στη χώρα μας και οι ζημιές που μπορεί να προκαλέσει είναι πολύ σημαντικές.
Τέλος, τα συγκεκριμένα ασφαλιστήρια συμβόλαια συλλογών που προσφέρονται από την ελληνική αγορά είναι προσαρμοσμένα τόσο στην τοπική νομοθεσία αλλά και στην τοπική πρακτική και ως εκ τούτου παρέχεται και η κάλυψη των τρομοκρατικών ενεργειών».
«Τα προγράμματα αυτά», μας λέει η κα Μαράκη, «ολοκληρώνονται με τις υπηρεσίες εκτίμησης συλλογών που γίνονται από διαπιστευμένους εκτιμητές, χωρίς καμία επιβάρυνση προς τον πελάτη, με κύριο στόχο η βάση αποζημίωσης να είναι οι «συμφωνημένες αξίες», αποκλείοντας έτσι τυχόν διαφωνίες κατά τη στιγμή της ζημιάς. Κι επειδή οι αξίες των έργων τέχνης δεν είναι κάτι στατικό αλλά ενδέχεται να αυξηθούν μέσα στη διάρκεια της ετήσιας κάλυψης, τα πιο εξελιγμένα ασφαλιστήρια συλλογών προβλέπουν ακόμα και την αυξητική αναπροσαρμογή της συμφωνημένης αξίας κατά τη στιγμή της ζημιάς, προκειμένου να καλύψουν την πραγματική εμπορική αξία του αντικειμένου.
Τα προγράμματα που παρέχει το Private Client Group αφορούν καλύψεις αποκλειστικά και μόνο για ιδιωτικές συλλογές και όχι για συλλογές μουσείων – εκθέσεων. Για την κάλυψη μη ιδιωτικών συλλογών υπάρχουν άλλα προγράμματα τα οποία επίσης παρέχονται στη βάση των κατά παντός κινδύνου καλύψεων και με ειδικές προβλέψεις για την προστασία κατά τη μεταφορά τους. Ωστόσο, αντικείμενα ιδιωτικής συλλογής που ήδη καλύπτονται με ετήσιο ασφαλιστήριο συλλογών μπορούν να καλυφθούν εντός μουσείων ή εκθεσιακών χώρων για συγκεκριμένο διάστημα και κατά τη μεταφορά τους».
Όσο για τα μέτρα προστασίας που θα πρέπει να πληροί ο ιδιωτικός χώρος όπου στεγάζονται τα έργα τέχνης, η κα Μαράκη μας πληροφορεί σχετικά: «Κατά την εκτίμηση για την ανάληψη μιας ιδιωτικής συλλογής και λόγω των ιδιαίτερων αξιών που καλούνται να ασφαλιστούν, κάθε στέλεχος ανάληψης κινδύνου εξετάζει με ιδιαίτερη προσοχή τα μέτρα προστασίας έναντι των κινδύνων της κλοπής, ληστείας, πλημμύρας και πυρκαγιάς. Η ύπαρξη συναγερμού, συνδεδεμένου με ιδιωτική εταιρεία security, καθώς και η ύπαρξη επαρκών μέτρων πυρασφάλειας αποτελούν τα ελάχιστα κριτήρια για να ασφαλιστεί ένας πελάτης».
Στην ερώτηση για το αν η εταιρεία ανταποκρίθηκε κάποτε στην ανάγκη για “αποκατάσταση” σημαντικού έργου που υπέστη φθορά ή κλάπηκε από το χώρο έκθεσής του, λάβαμε την εξής απάντηση: «Στην περίπτωση ζημίας δοκιμάζεται η κάθε ασφαλιστική και η δέσμευση που έχει δώσει στους πελάτες της. Εμείς στο Private Client Group κρατούμε την υπόσχεσή μας και κινούμαστε άμεσα, προσφέροντας γρήγορες και έξυπνες λύσεις στους πελάτες μας. Λίγους μήνες πριν, λάβαμε την αναγγελία ολοκληρωτικής ζημίας σε ένα γλυπτό σημαντικής αξίας από ατυχηματική θραύση. Σε μία προσπάθεια να μειώσουμε το αίσθημα απώλειας που προκαλεί στον ιδιοκτήτη μία τέτοια ζημιά και έχοντας ακολουθήσει τις σχετικές διαδικασίες, αποζημιώσαμε το συμφωνημένο ποσό στο μέλος του Private Client Group εντός 7 μόλις ημερών, ώστε να προχωρήσει το συντομότερο δυνατό σε αντικατάσταση του έργου. Η μεγαλύτερη ικανοποίηση για εμάς ήρθε με σχετικό σχόλιο του πελάτη: “Ασφαλίζω το σπίτι μου και το περιεχόμενό του στην Chartis. Είναι η πρώτη φορά που χρειάστηκε να επικοινωνήσω με την ασφαλιστική για αναγγελία ζημιάς και έμεινα πολύ ευχαριστημένος από τη διαχείριση της κατάστασης. Η ανταπόκριση ήταν άμεση, χειρίστηκαν το θέμα με διακριτικότητα και, πάνω απ’ όλα, έλαβα γρήγορα την αποζημίωση. Δεν θα σκεφτόμουν να αλλάξω ασφαλιστική”».
Όσο για τα κριτήρια με τα οποία εκτιμάται ένα έργο τέχνης, η Chartis καινοτομεί: «Οι εκτιμήσεις των έργων τέχνης αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα τμήματα στις ασφαλίσεις συλλογών. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει την αυτοψία, την αναλυτική καταγραφή και φωτογράφηση αντικειμένων, την έρευνα στη ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά, την επικοινωνία με τα ιδρύματα των καλλιτεχνών, με εμπορικούς αντιπρόσωπους και με επιστήμονες με εξειδίκευση στο συγκεκριμένο αντικείμενο, με κύριο στόχο τον προσδιορισμό των ασφαλιζομένων αξιών. Η συνεργασία του ίδιου του συλλέκτη με τον εκτιμητή σε αυτή τη διαδικασία είναι ιδιαίτερα σημαντική, προσκομίζοντας όλα τα απαραίτητα έγγραφα που θα ζητηθούν και δίνοντας πληροφορίες για τις συλλογές, όπως ο χρόνος και ο τόπος προέλευσης. Σε όλη αυτή τη διαδικασία σημαντικό ρόλο παίζει η διαφύλαξη του απορρήτου των πληροφοριών των συλλογών, κάτι που διασφαλίζεται στο Private Client Group με τις συμφωνίες εμπιστευτικότητας και τη χρήση κωδικών αντί ονομάτων.
Στο Private Client Group oι ασφαλίσεις συλλογών συντάσσονται στη βάση των συμφωνημένων αξιών, αποζημιώνουν δηλαδή σε περίπτωση καλυπτόμενης ζημίας στην αξία που έχει συμφωνηθεί κατά τη διαδικασία της εκτίμησης και αναγράφεται στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Ωστόσο, το Private Client Group της Chartis καινοτομεί και για πρώτη φορά ασφαλιστήριο συμβόλαιο συμφωνεί να αποζημιώσει πάνω από τη συμφωνημένη ασφαλιζόμενη αξία που αναγράφεται στον πίνακα της ασφάλισης στην περίπτωση θανάτου του καλλιτέχνη ή και αύξησης της εμπορικής αξίας του έργου, χωρίς μάλιστα να εφαρμόζει απαλλαγή για ορισμένες κατηγορίες συλλογών».
Generali
Για την Generali, κα Αθηνά Γκότση, Προϊσταμένη Underwriting Ατομικών Γενικών Ασφαλίσεων:
«Η Generali, πιστή στην πολιτική της για προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών που καλύπτουν τις ανάγκες του καταναλωτή, δημιούργησε ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα ασφάλισης Έργων Τέχνης. Με το πρόγραμμα Έργων Τέχνης μπορούν να καλυφθούν έργα τέχνης σε κατοικίες και έργα τέχνης κατά τη διάρκεια εκθέσεων ή μεταφορών. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα απευθύνεται σε όλους τους φίλους της τέχνης: ιδιώτες, μουσεία, αίθουσες τέχνης, διοργανωτές εκθέσεων ή και μεταφορές, συλλέκτες, ιδρύματα και άλλους συναφείς φορείς. Για την προώθηση του προγράμματος αυτού, η Generali επιλέγει προσεκτικά τους συνεργάτες της, τόσο αυτούς που στελεχώνουν το δικό της δίκτυο πωλήσεων, όσο και τους ανεξάρτητους ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές.
Τα έργα τέχνης, με το συγκεκριμένο πρόγραμμα της Generali, μπορούν να ασφαλιστούν για φυσική απώλεια ή ζημιά που θα προκληθεί κατά την περίοδο ασφάλισης, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς τους από και προς τον εκτιμητή, το συντηρητή, τον κατασκευαστή κορνιζών και της προσωρινής τους αποθήκευσης μέσα στα γεωγραφικά όρια που αναφέρονται στο ασφαλιστήριο.
Η ασφάλιση των έργων ή της συλλογής γίνεται σε “συμφωνημένες αξίες” και με καλύψεις κατά παντός κινδύνου. Όσο για τα έργα που μεταφέρονται προς το εξωτερικό ή έρχονται στη χώρα μας, η Generali με το εν λόγω πρόγραμμα καλύπτει τη μεταφορά τους, με την προϋπόθεση τα έργα τέχνης να έχουν συσκευαστεί με ειδικό τρόπο για αποφυγή τυχόν φθοράς τους και η εταιρεία να γνωρίζει τον μεταφορέα».
Αναφορικά με τα μέτρα προστασίας που θα πρέπει να έχει ο χώρος, προκειμένου η εταιρεία να αναλάβει την ασφάλιση των έργων, η Generali θεωρεί ως ελάχιστα να υπάρχουν τα παρακάτω:
α) τα παράθυρα, οι πόρτες και όλα τα ανοίγματα θα πρέπει να προστατεύονται και η εξωτερική πόρτα να έχει κλειδαριά ασφαλείας, β) η ύπαρξη συστήματος συναγερμού θεωρείται απαραίτητη, γ) τα κοσμήματα θα πρέπει πάντα να φυλάσσονται εντός πακτωμένου χρηματοκιβωτίου.
Δύο χαρακτηριστικά συμβάντα έχουν παρουσιαστεί στο διάστημα κατά το οποίο η εταιρεία δραστηριοποιείται στην ασφάλιση έργων τέχνης. Και συγκεκριμένα, «κατά τη διάρκεια έκθεσης προκλήθηκε ζημιά σε μία ενότητα 12 φωτογραφιών σπουδαίων διεθνών καλλιτεχνών από νερά. Για τη ζημιά αυτή ασχολήθηκαν απόλυτα εξειδικευμένοι πραγματογνώμονες έργων τέχνης, οι οποίοι επιμελήθηκαν της ζημιάς και συνέταξαν πραγματογνωμοσύνη. Επίσης, μετέβησαν στην Αγγλία όπου παρουσίασαν τη ζημιά στους καλλιτέχνες και με τη συνεργασία τους, αυτή αποκαταστάθηκε. Συμφωνήθηκε η αμοιβή των πραγματογνωμόνων, η οποία καλύφθηκε από την ασφαλιστική εταιρεία, όπως επίσης υπολογίστηκε και η υποτίμηση του έργου λόγω της ζημιάς που υπέστη, η οποία καλύφθηκε και αυτή.
Άλλο παράδειγμα αποτελεί μία κλοπή στην ελληνική αγορά ενός ακριβού έργου θανόντος Έλληνα ζωγράφου. Όταν διαπιστώθηκε η απώλεια, δηλώθηκε η κλοπή του πίνακα και σε συνεργασία με άλλους ελεγκτικούς φορείς (Fine Art Loss Register, κ.ά.) ευρέθη. Στην περίπτωση αυτή ενεργοποιείται ο όρος ανάκτησης του έργου, που δίνει το δικαίωμα στον ασφαλισμένο, εάν κι εφόσον το θέλει, να ανακτήσει το έργο».
«Η εκτίμηση ενός έργου τέχνης στην Generali», όπως μαθαίνουμε από την κα Γκότση, «γίνεται με βάση το ζωγράφο, το υλικό του έργου, τις διαστάσεις, τη θεματολογία και τη χρονική περίοδο που έχει δημιουργηθεί. Χρησιμοποιείται ένας λογάριθμος με συνιστώσες τις τιμές του ζωγράφου σε δημοπρασίες, τις τιμές του ζωγράφου από τις γκαλερί, τις τιμές του ζωγράφου από συλλέκτη σε συλλέκτη και βγαίνει μία συνισταμένη. Η τιμή αυτή είναι η προτεινόμενη τιμή προς ασφάλιση.
Όσον αφορά στην αποζημίωση, σε περίπτωση ζημιάς του έργου ο πραγματογνώμονας της ασφαλιστικής εταιρείας και ο πραγματογνώμονας του ασφαλισμένου μετά την αποκατάσταση της ζημιάς καθορίζουν το ποσοστό μείωσης της αξίας του έργου λόγω της φθοράς που έχει υποστεί. Αυτή είναι και η αποζημίωση. Σε περίπτωση που η αποζημίωση αυτή ξεπερνά το 50% της αξίας του έργου, μπορεί να αποζημιωθεί πλήρως ο συλλέκτης και να περιέλθει στην κατοχή της εταιρείας το έργο».
Interamerican
Η Interamerican με το εξειδικευμένο πρόγραμμα «Ασφάλιση έργων τέχνης (ResArtis)» παρέχει ασφαλιστική προστασία σε έργα τέχνης, όπως πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, εικόνες, πορσελάνες, γραμματόσημα και άλλα συναφή αντικείμενα, που ανήκουν σε ιδιώτες, συλλέκτες, μουσεία, γκαλερί και ιδρύματα κατά τη διάρκεια παραμονής τους στο χώρο όπου βρίσκονται ή εκθέτονται ή ακόμα και κατά τη διάρκεια μεταφοράς τους σε άλλη τοποθεσία.
Όσον αφορά τις καλύψεις που περιλαμβάνει, το «ResArtis» είναι ένα πρόγραμμα «Κατά Παντός Κινδύνου», δηλαδή καλύπτει οποιαδήποτε απρόοπτη ή αιφνίδια ζημιά, εκτός από αυτές που ρητά εξαιρούνται από τους Γενικούς και Ειδικούς Όρους του συμβολαίου. Ενδεικτικά, οι σπουδαιότερες καλυπτόμενες αιτίες ζημιών είναι: φωτιά, έκρηξη, κλοπή με διάρρηξη, εκδορές ή σχίσιμο, διαβροχή, πτώση, θραύση και ζημιές κατά τη μεταφορά.
Η ασφάλιση των αντικειμένων με το πρόγραμμα «ResArtis» γίνεται σε «συμφωνημένες αξίες». Δίνεται έτσι η δυνατότητα ασφάλισης μέρους της αξίας των αντικειμένων καθώς και μέρους μιας συλλογής, ούτως ώστε να μειώνεται το κόστος ασφάλισης. Η ασφαλιζόμενη αξία, σε καμία περίπτωση, δεν μπορεί να υπερβαίνει την αγοραία αξία των ασφαλιζομένων αντικειμένων.
Πέραν της βασικής κάλυψης υπάρχει η δυνατότητα παροχής των πρόσθετων καλύψεων σεισμού και τρομοκρατικών ενεργειών.
Εθνική
Η Εθνική Ασφαλιστική παρέχει ασφαλιστικά προγράμματα «κατά παντός κινδύνου» έργων τέχνης που απευθύνονται σε συλλέκτες (φυσικά πρόσωπα ή εταιρείες), εκθέσεις, μουσεία και πινακοθήκες.
Δεν υπάρχει συνεργασία με ειδικά δίκτυα για την προώθηση αυτών των προγραμμάτων αλλά αυτά προωθούνται μέσω των παραδοσιακών δικτύων (agency και πρακτορειακό) καθώς και με απ’ ευθείας προσεγγίσεις στους υποψήφιους ασφαλισμένους.
Τα ασφαλιστήρια συμβόλαια έργων τέχνης είναι προγράμματα «κατά παντός κινδύνου» όπου καλύπτεται ό,τι δεν αναφέρεται ως ρητή εξαίρεση. Ενδεικτικά αναφέρονται καλύψεις όπως οι κίνδυνοι φωτιάς, σεισμού, κλοπής. Παράλληλα, βασικές εξαιρέσεις είναι απαιτήσεις από φυσιολογική φθορά ή μυστηριώδη εξαφάνιση.
Στην περίπτωση που τα έργα έρχονται από το εξωτερικό για την προσωρινή έκθεσή τους στο σχετικό χώρο, υπάρχει συνεργασία με τον ιδιοκτήτη του έργου και /ή τον ασφαλιστή του, δεδομένου ότι συνήθως υπάρχει και συμβατική υποχρέωση μεταξύ ιδιοκτήτη και χώρου τέχνης όπου θα εκτεθεί το έργο, για ασφάλισή του κατά τη μεταφορά και την παραμονή του.
Ο χώρος (Μουσείο ή ιδιωτικός χώρος) όπου θα εκτεθούν τα έργα πρέπει να πληροί όλες τις σύγχρονες προδιαγραφές για πυρανίχνευση και πυροπροστασία καθώς και μέτρα προστασίας κλοπής, όπως συστήματα συναγερμού καθώς και συνεχή φύλαξη, ενώ γενικότερα ο διαχειριστής του χώρου θα πρέπει να δείξει την οφειλόμενη επιμέλεια για να αποφευχθεί ή να ελαχιστοποιηθεί οποιαδήποτε απώλεια.
Μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε κάποιο περιστατικό με ζημιά σημαντικού έργου που να υπέστη φθορά ή να κλάπηκε από το χώρο έκθεσής του, παρά μόνο απαιτήσεις για εργασίες αποκατάστασης μικρότερων έργων όπου και οι ζημίες περιορίστηκαν στο κόστος των εργασιών επισκευής του έργου.
Όσον αφορά την εκτίμηση του έργου τέχνης, αυτή γίνεται από ειδικευμένους συνεργάτες-εμπειρογνώμονες και η αποζημίωση γίνεται βάσει της συμφωνηθείσας αξίας σε περίπτωση απώλειας ή καταστροφής του ή καταβάλλεται κόστος επισκευής καθώς και η ενδεχόμενη μείωση της αξίας του έργου.
Πώς ασφαλίζουν τα εκθέματά τους
Στον αντίποδα, μουσεία και πινακοθήκες της χώρας δίνουν τις δικές τους απαντήσεις για την ασφάλιση των εκθεμάτων τους, ενώ για την πληρέστερη παρουσίαση του θέματος παρουσιάζουμε και σχετικό σχόλιο του Υπουργείου Πολιτισμού και συγκεκριμένα του Τμήματος Εκθέσεων και Μουσειολογικής Έρευνας της Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, που είναι αρμόδιο για τις μετακινήσεις και τους δανεισμούς έργων σε μουσεία τόσο της Ελλάδας όσο και του εξωτερικου. Εδώ, ωστόσο, θα θέλαμε να επισημάνουμε τη «δυσκολία» που συναντήσαμε από την πλευρά ορισμένων από τους συγκεκριμένους φορείς να ανταποκριθούν στο αίτημά μας. Το Μουσείο Μπενάκη, το Νομισματικό Μουσείο και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θεώρησαν τα ερωτήματά μας δύσκολο να απαντηθούν (!), ενώ χαρακτηριστική ήταν η απάντηση της Εθνικής Πινακοθήκης ότι δεν θα ήθελαν να μας αναφέρουν ούτε το λόγο για τον οποίο δεν θα συμμετάσχουν στο ρεπορτάζ. Φαίνεται πως η ανάγκη για ασφάλιση των έργων έρχεται δεύτερη, μετά την ανάγκη για προβολή ή διαφήμιση των δραστηριοτήτων των συγκεκριμένων ιδρυμάτων. Κι όμως, χωρίς αυτή, θα ήταν μάλλον αδύνατη κάθε περαιτέρω δραστηριότητα.
Ας δούμε όμως πώς απαντούν για το συγκεκριμένο θέμα οι συμμετέχοντες στο ρεπορτάζ:
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, κ. Νικόλας
Κωνστάντιος, αρχαιολόγος-μουσειολόγος:
«Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο είναι εθνικό κρατικό μουσείο, το οποίο λειτουργεί ως ειδική περιφερειακή υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Τα έργα του Μουσείου ασφαλίζονται, όταν χρειαστεί να φύγουν από το χώρο του Μουσείου. Για να μετακινηθούν είναι απαραίτητη η απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Όταν βρίσκονται εντός του χώρου του, το Μουσείο εγγυάται την ασφάλειά τους. Για την ασφάλιση των αντικειμένων των μόνιμων συλλογών του το Μουσείο, μέσω και της αρμόδιας Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του ΥΠΠΟΤ, η οποία ασχολείται με τις υποθέσεις των μετακινήσεων έργων, συνεργάζεται απευθείας με εξειδικευμένες ασφαλιστικές εταιρείες. Το κριτήριο είναι η εξειδίκευση της εταιρείας σε ασφαλίσεις αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, η υψηλότερη παροχή υπηρεσιών, η εμπειρία από προηγούμενες συνεργασίες και το όνομα της εταιρείας στη συγκεκριμένη αγορά.
»Προτεραιότητες στην ασφαλιστική κάλυψη είναι να υπάρχει η εμπιστοσύνη και η εγγύηση για τα παρεχόμενα συμβόλαια και το ύψος των καλύψεων από την πλευρά της ασφαλιστικής εταιρείας. Απαραίτητες καλύψεις είναι η ολική/μερική απώλεια, ολική/μερική φθορά από εξωτερικούς αλλά και ίδιους παράγοντες και γενικά η κάλυψη από την ώρα που το αντικείμενο θα αρχίσει να συσκευάζεται μέχρι που να επιστρέψει στην αρχική του θέση στο Μουσείο (nail to nail)».
Όσον αφορά κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό ζημιάς στο χώρο του μουσείου, ο κ. Κωνστάντιος αναφέρει πως έχει συμβεί αρκετά παλαιότερα φθορά αντικειμένου σε κάποια περιοδική έκθεση και συγκεκριμένα: «Η κατάσταση εκτιμήθηκε επί τόπου από επιμελητή και συντηρητή του Μουσείου, το έργο αποσύρθηκε άμεσα από την έκθεση, έγινε επί τόπου έλεγχος και πραγματοποιήθηκαν όλες οι απαραίτητες διοικητικές ενέργειες. Το έργο μεταφέρθηκε πίσω στο Μουσείο και προχώρησε η κατά το δυνατόν αποκατάσταση των φθορών».
Σε περίπτωση περιοδικών εκθέσεων για να εκτεθούν αντικείμενα άλλου φορέα στο Βυζαντινό Μουσείο, έχει προηγηθεί ειδική συμφωνία που περιγράφει το χώρο, τις συνθήκες και ειδικές προδιαγραφές που θέτει ο φορέας-δανειστής, ο οποίος εξετάζει τις προδιαγραφές των εγκαταστάσεων και αρκετές φορές διενεργεί και επί τόπου έλεγχο. «Την ευθύνη και οικονομική επιβάρυνση για την ασφάλιση των έργων για όλα τα στάδια έχει, όπως συνηθίζεται, ο εκάστοτε οργανωτής της έκθεσης», μας λέει ο κ. Κωνστάντιος. «Η ασφαλιστική ζητά να υπάρχει ασφάλεια και φύλαξη των έργων επί 24ωρο. Το Μουσείο αναλαμβάνει με το φυλακτικό του προσωπικό, συστήματα ασφαλείας (κάμερες, συναγερμοί κ.λ.π.) και τη συνδρομή της αστυνομίας (για τη συνοδεία των έργων στη μετακίνηση ή για την εξωτερική προστασία του χώρου του Μουσείου) την προστασία και την ασφάλεια των έργων».
Το Βυζαντινό Μουσείο δηλώνει ευχαριστημένο από τη συνεργασία με τα ασφαλιστικά γραφεία που έχει επιλέξει. Μάλιστα, όπως μας είπε ο κ. Κωνστάντιος, πολλές φορές ορισμένα ασφαλιστικά γραφεία έχουν χορηγήσει την ασφάλιση.
Όσο για την εκτίμηση των έργων στο Βυζαντινό Μουσείο, «ένα έργο τέχνης εκτιμάται από εκτιμητική επιτροπή από ειδικούς επιμελητές-αρχαιολόγους και συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης με επιστημονικά, ιστορικά και καλλιτεχνικά κριτήρια αλλά και όρους της αγοράς έργων τέχνης και αρχαιοτήτων. Αυτή η επιτροπή προτείνει και το ύψος του ασφαλιζόμενου ποσού ανά έργο. Απόλυτη αποζημίωση δεν μπορεί να υπάρξει ούτε φυσικά για απώλεια, ούτε για φθορές των έργων, καθώς κάθε αντικείμενο είναι ουσιαστικά μοναδικό. Είναι μία συμβατική εκτίμηση, που είτε μπορεί να βοηθήσει την αποκατάστασή του είτε να αποτελέσει οικονομική πηγή για την αγορά ενός άλλου σημαντικού αντικειμένου, αφού και η χρηματοδότηση για αγορές αντικειμένων από τα κρατικά μουσεία είναι στην Ελλάδα πολύ μικρή σε σχέση με το εξωτερικό».
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, κα Νέλλη Κυριαζή,
Διευθύντρια Πινακοθήκης και Μουσείων του Δήμου Αθηναίων:
«Δυσάρεστη έκπληξη για μας ήταν όταν δανεισμένο έργο της Συλλογής μας σε Δημοτική Πινακοθήκη άλλης πόλης στην Ελλάδα επεστράφη σχεδόν “ξαναζωγραφισμένο”, πιθανόν από παρέμβαση της ίδιας της καλλιτέχνιδας. Το γεγονός αυτό μας έκανε, έκτοτε, ιδιαίτερα προσεκτικούς ως προς το σε ποιους φορείς δανείζουμε έργα της Συλλογής μας», μας λέει η κα Κυριαζή, επισημαίνοντας έναν από τους σοβαρότερους κινδύνους που μπορεί να “πλήξει” ένα έργο τέχνης. «Ένα άλλο σοβαρό ζήτημα», συνεχίζει, «προέκυψε το 1998 κατά τη μεταφορά έργων της Συλλογής μας στην Εθνική Πινακοθήκη του Νέου Δελχί στην Ινδία. Από φθορά του ξυλοκιβωτίου στη μεταφόρτωση της έκθεσης από το Ντουμπάι στο Νέο Δελχί, έργο νέου καλλιτέχνη παρουσίασε πρόβλημα. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα, συντηρήθηκε και η Ασφαλιστική Εταιρεία κάλυψε το κόστος αυτής της διαδικασίας επανόρθωσης, μικρής, ευτυχώς, έκτασης».
Αναφερόμενη στα μέτρα προστασίας που διαθέτει η Πινακοθήκη, η κα Κυριαζή μας είπε: «Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, όπως όλοι οι αξιόπιστοι εικαστικοί φορείς, διαθέτει σύστημα συναγερμού, πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης, σύστημα ελέγχου του χώρου με κάμερες, αισθητήρες στις θύρες εξόδου και στα παράθυρα, σύστημα ελέγχου θερμοκρασίας και υγρασίας στον εκθεσιακό χώρο και ασφαλώς ικανό αριθμό φυλάκων. Οι εξωτερικοί χώροι της Πινακοθήκης περιφρουρούνται από τη Δημοτική Αστυνομία. Με όλη αυτήν την υποδομή πλειοδοτούμε σε σχέση με τα αιτήματα της ασφαλιστικής εταιρείας, η οποία με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων, στον οποίο ανήκει η Δημοτική Πινακοθήκη, είναι η Εταιρεία Ασφαλιστικών & Συμβουλευτικών Υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων, με την οποία συνεργαζόμαστε αποκλειστικά».
«Η ασφάλιση των έργων προσωρινών εκθέσεων πραγματοποιείται κατά περίπτωσιν», μας λέει η κα Κυριαζή. «Όταν η Πινακοθήκη μας διοργανώνει και επιμελείται εκθέσεις στους χώρους της, αναλαμβάνει την ευθύνη ασφάλισής τους, τόσο κατά τη μεταφορά όσο και κατά την παραμονή τους στο χώρο. Όταν συνεργαζόμαστε με φορείς από το εξωτερικό, το κόστος ασφάλισης επιβαρύνει, συνήθως, εκείνους».
Στο κρίσιμο ερώτημα όσον αφορά στα κριτήρια για την εκτίμηση των πολύτιμων έργων που στεγάζονται στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων αλλά και στην αποζημίωσή τους, η κα Κυριαζή απαντά: «Τα κριτήρια είναι πολλά. Κατά βάση, ο δημιουργός του έργου, η τεχνική του, η περίοδος κατά την οποία φιλοτεχνήθηκε, επομένως η σπανιότητα και πιθανότατα η μοναδικότητά του, ενίοτε οι διαστάσεις του, χωρίς αυτό να αποτελεί μονοσήμαντο γνώμονα. Σε περίπτωση δανεισμού λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν οι κίνδυνοι που προκύπτουν από τη μεταφορά του, ειδικότερα αν πρόκειται να παρουσιασθεί στο εξωτερικό. Είναι, βέβαια, αυτονόητο ότι καμία αποζημίωση δεν υποκαθιστά την απώλεια ή την καταστροφή ενός έργου τέχνης. Η τρέχουσα λογική, ωστόσο, επιβάλλει την ασφάλισή του έναντι παντός κινδύνου. Με το ποσό που εισπράττει ο φορέας, μετά από μακρόχρονες συνήθως διαδικασίες, ελπίζει ότι θα αποκτήσει ένα άλλο έργο του ίδιου καλλιτέχνη, αν αυτό είναι εφικτό. Τo πιο σημαντικό, όμως, είναι να βρίσκεται ο φορέας σε συνεχή εγρήγορση και να λαμβάνει όλα τα μέτρα για να ελαχιστοποιεί αυτές τις πιθανότητες».
Πινακοθήκη Αβέρωφ, Μέτσοβο,
κα Μπέτυ Καρατζά, Υπεύθυνη Γραφείου Αθηνών:
«Ευτυχώς μέχρι στιγμής έχουμε να θυμόμαστε μόνο ένα περιστατικό φυσικής φθοράς πίνακα του Νικόλαου Ξυδιά με θέμα “Νεκρή Φύση”, που αφού δόθηκε στο γνωστό συντηρητή έργων τέχνης κ. Κουτσουρή για την αποκατάστασή του, στη συνέχεια η Πινακοθήκη αποζημιώθηκε για το κόστος συντήρησης από την ασφαλιστική εταιρεία», μας λέει η κα Καρατζά.
Η ασφάλιση των έργων, γίνεται μέσω του γνωστού μεσιτικού γραφείου «Γ. Καραβίας & Συνεργάτες» και, όπως μας λέει η ίδια χαρακτηριστικά, «από τη συνεργασία αυτή είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι. Συνεργαζόμαστε εδώ και 16 χρόνια και έχουμε μία άριστη επικοινωνία». Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το συγκεκριμένο ίδρυμα δεν διαθέτει παρά τα ελάχιστα μέτρα ασφαλείας για την προστασία των έργων, όπως τα ειδικά υγρασιόμετρα και θερμόμετρα που ελέγχουν τη θερμοκρασία του χώρου και φυσικά το απαραίτητο προσωπικό φύλαξης, που όμως, ακολουθεί το κανονικό πρωινό οκτάωρο και δεν απασχολείται σε 24ωρη βάση, όπως συχνά βλέπουμε να συμβαίνει σε άλλους αντίστοιχους χώρους.
Η Πινακοθήκη Αβέρωφ φιλοξενεί πολύ συχνά προσωρινές εκθέσεις και αναλαμβάνει η ίδια την ασφάλιση των έργων που έρχονται, ενώ μία και μοναδική φορά μέχρι στιγμής φιλοξένησε έργα από το εξωτερικό, οπότε και πάλι ανέλαβε την οικονομική ευθύνη της ασφάλισης μεταφοράς και παραμονής τους στο χώρο της. «Πάντοτε εμείς επιλέγουμε τα έργα που θα εκτεθούν στην Πινακοθήκη μας και γι’ αυτό και αναλαμβάνουμε εξ ολοκλήρου την ασφάλισή τους», τονίζει η κα Καρατζά. Όσο για την εκτίμησή τους, οι διαδικασίες είναι συγκεκριμένες και ξεκάθαρες: «Έχουμε αξιόλογους και διακεκριμένους συμβούλους-ιστορικούς τέχνης που φροντίζουν για την εκτίμηση και αξιολόγηση των έργων. Συχνά επικοινωνούμε και με ειδικούς δημοπρασιών, αλλά τις περισσότερες φορές οι επιστήμονες ιστορικοί είναι αυτοί που θα καθορίσουν την αξία τους. Και είναι πολύ σημαντικό ότι ποτέ έως τώρα δεν έχει υπάρξει καμία διαφωνία με την ασφαλιστική εταιρεία ως προς το τελικό ποσό που προτείνουμε, ενώ η αποζημίωση πάντοτε συμφωνείται να γίνεται στο ακέραιο».
Υπουργείο Πολιτισμού, Τμήμα Εκθέσεων και Μουσειολογικής Έρευνας της Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων:
«Σύμφωνα με την ισχύουσα Νομοθεσία, το Τμήμα Εκθέσεων και Μουσειολογικής Έρευνας της Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων είναι αρμόδιο για τον χειρισμό αιτημάτων δανεισμού αρχαίων έργων, τα οποία υπάγονται στην αρμοδιότητα δημοσίων Αρχαιολογικών και Βυζαντινών Μουσείων και πρόκειται να παρουσιασθούν σε εκθέσεις που οργανώνονται από Μουσεία ή εκπαιδευτικούς οργανισμούς, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
Εφόσον εγκριθεί, μετά τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και την έκδοση της σχετικής Υπουργικής Απόφασης, ο προσωρινός δανεισμός, υπογράφεται Συμβόλαιο μεταξύ του ΥΠΠΟΤ και του Δανειζομένου. Στο Συμβόλαιο αυτό περιλαμβάνονται όλοι οι όροι δανεισμού, μεταξύ των οποίων η ασφάλιση και η έκδοση ασφαλιστηρίων συμβολαίων, τα οποία αποστέλλονται στη Διεύθυνσή μας, πριν από τη συσκευασία των αρχαίων έργων στα οικεία Μουσεία.
Η ασφάλιση καλύπτει τα έργα από τη στιγμή της συσκευασίας τους στα Μουσεία προελεύσεώς τους, κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους προς το Μουσείο όπου θα εκτεθούν, την παρουσίασή τους στην έκθεση, μέχρι την επιστροφή τους στα Μουσεία προελεύσεως και θέτει ρήτρες και όρους. Η αξία των αρχαίων έργων καθορίζεται από την αρμόδια Εκτιμητική Επιτροπή, η οποία ορίζεται από σχετική Υπουργική Απόφαση και εξετάζει αυτά με προσοχή και λαμβάνει υπόψη της την αρχαιολογική, ιστορική και καλλιτεχνική τους αξία και την κατάσταση διατήρησης.
Εφόσον η Διεύθυνσή μας είναι υπεύθυνη για την κάλυψη δαπάνης ασφάλισης αρχαίων έργων για εκθεσιακούς σκοπούς, ακολουθεί τα οριζόμενα από το Νόμο περί δημοσίων δαπανών, όπως και σε κάθε περίπτωση οικονομικών της υποχρεώσεων».
Η ασφάλιση στην υπηρεσία της τέχνης…
Η δύσκολη οικονομική συγκυρία κάθε άλλο παρά ευνοεί μια επένδυση αυτού του κόστους, τόσο από ιδιώτες συλλέκτες όσο και από κρατικούς φορείς ή ιδιωτικά ιδρύματα. Ωστόσο, η αγάπη για την τέχνη ποτέ δεν σβήνει, δεν υποβαθμίζεται, δεν “υποτιμάται”. Γι’ αυτό και η ασφάλισή της παραμένει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, που, όπως είδαμε, καλύπτεται με πολλούς και ποικίλους τρόπους ανάλογα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των πολύτιμων αυτών αντικειμένων αλλά και τις απαιτήσεις των κατόχων. Γιατί ο θεσμός της ασφάλισης μπορεί να “αγκαλιάζει” και άλλους, πιο “ευαίσθητους”, τομείς, που ξεφεύγουν από τα όρια του αυστηρού “τεχνοκρατικού” του χαρακτήρα, γι’ αυτό και οι ασφαλιστικές εταιρείες θέτουν ήδη τους ανθρώπους, τα προϊόντα και τα αρμόδια τμήματά τους στην υπηρεσία της τέχνης. Οι επιλογές είναι πολλές και συνεκδοχικά η δουλειά και των διαμεσολαβητών διευρύνεται, προς όφελος και των ιδίων αλλά πρωτίστως του καταναλωτή. Ταυτόχρονα, όμως, και οι “οίκοι” της τέχνης οφείλουν να ενημερώνονται και να επενδύουν περισσότερο στην προστασία ενός τέτοιου αγαθού, όπως είναι το καλλιτεχνικό δημιούργημα, στο οποίο άλλωστε οφείλουν κάθε τους προβολή και δραστηριότητα. Και σ’ αυτό οι εταιρείες μπορούν να συμβάλουν, εκπαιδεύοντας περισσότερο τους πελάτες αυτούς, για τους όρους, τις διαδικασίες αλλά και τη σημασία του προϊόντος που εκείνοι αγοράζουν. Έτσι, και ο θεσμός θα αποκτά διαχρονικά μεγαλύτερη αξία, και εμείς θα μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι θα απολαμβάνουμε τους καρπούς της αστείρευτης καλλιτεχνικής δημιουργίας άθικτους και ακέραιους μέσα στους αιώνες…
