του Πάνου Κακούρη
Αλλαγές στους στόχους και τη φιλοσοφία της οικονομικής πολιτικής δρομολόγησαν οι αρνητικές εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ελληνική οικονομία, οι οποίες, αν επιβεβαιωθούν, ανατρέπουν τους σχεδιασμούς τόσο της Κυβέρνησης όσο και των επιχειρήσεων.
Οι δραματικές εξελίξεις στην οικονομία συνέπεσαν με την αλλαγή στην κορυφή της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, με την τοποθέτηση του κ. Γιάννη Παπαθανασίου στη θέση του κ. Γιώργου Αλογοσκούφη.
O νέος “Τσάρος” της οικονομίας, αρχικά, είχε στόχο την αλλαγή της οικονομικής πολιτικής και τη στροφή προς τη στήριξη των αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων, με παράλληλες διορθώσεις στην πολιτική του προκατόχου του. Απώτερος στόχος κυβερνητικός ήταν η προσφυγή στις κάλπες, άμεσα, εντός της άνοιξης ή, έστω, με τις ευρωεκλογές του Ιουνίου, αλλά τα σχέδια άλλαξαν, τόσο με την έκθεση της Κομισιόν όσο και με τα γκάλοπ, που δεν έδειξαν την ανάκαμψη που περίμενε η Κυβέρνηση, ώστε με στοχευμένες παροχές να πάει στις εκλογές.
Με τα δεδομένα αυτά, η Κυβέρνηση οφείλει να πορευτεί σε ένα ιδιαίτερα αρνητικό περιβάλλον, που έχει ήδη σημαντικές επιπτώσεις στην εγχώρια οικονομία.
Παραδείγματα:
– Η βιομηχανική παραγωγή υποχωρεί σε σύγκριση με πέρυσι κατά 5%.
– Η οικοδομική δραστηριότητα του 2008 είναι κατά 15% χαμηλότερη σε σύγκριση με το 2007 (που επίσης δεν ήταν καλή χρονιά). Η οικοδομή επηρεάζει τουλάχιστον 40 επαγγελματικές δραστηριότητες.
– Οι πωλήσεις της βιομηχανίας τον περασμένο Νοέμβριο μειώθηκαν κατά 14%, ενώ μείωση 13% σημείωσαν και οι νέες παραγγελίες, που δείχνουν πίεση στις πωλήσεις των επομένων μηνών.
– Η κατανάλωση των νοικοκυριών μειώνεται μήνα με μήνα, αφού τα νοικοκυριά, υπό το φόβο της κρίσης, δαπανούν όλο και λιγότερα. Στον περιορισμό της κατανάλωσης συμβάλλουν και τα υψηλά επιτόκια που προσφέρουν οι τράπεζες. Τα μηδενικά επιτόκια που ίσχυαν ένα χρόνο πριν, βοηθούσαν την κατανάλωση, ενώ τα επιτόκια του 5%-7% αφύπνισαν το ένστικτο της αποταμίευσης.
– Οι χορηγήσεις των δανείων υποχωρούν. Τον περασμένο Νοέμβριο, οι νέες χορηγήσεις των στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων ήταν λιγότερες κατά 1 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες χορηγήσεις του Νοεμβρίου του 2007, αλλά και σε σύγκριση με το ύψος των χορηγήσεων, έως και τον Αύγουστο του 2008. Για το 2008, ο στόχος της Τράπεζας της Ελλάδος αλλά και των τραπεζών είναι ο ρυθμός αύξησης των καταναλωτικών και των στεγαστικών δανείων να κινηθεί άνω του 10%.
– Οι επενδύσεις υποχωρούν, αφού το δημόσιο όχι μόνο περιέκοψε τις δημόσιες επενδύσεις, αλλά παράλληλα κωλυσιεργεί και τις εκταμιεύσεις των ενισχύσεων προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις που εντάχθηκαν στις ευεργετικές διατάξεις των αναπτυξιακών νόμων.
– Το έλλειμμα του προϋπολογισμού αυξάνεται δραματικά, όπως επίσης και το δημόσιο χρέος.
– Τα επιτόκια δανεισμού του δημοσίου έχουν αυξηθεί σε επίπεδα της προ-ΟΝΕ εποχής. Το επιτόκιο των πενταετών ομολόγων που εκδόθηκαν στις 21 Ιανουαρίου ήταν αυξημένο κατά 3,25 εκατοστιαίες μονάδες πάνω από το γερμανικό πενταετές ομόλογο. Επίσης, το επιτόκιο των πενταετών είναι κατά 1,80 μονάδες υψηλότερο από το αντίστοιχο της Ιταλίας, κατά 1,90 μονάδες υψηλότερο του αντίστοιχου επιτοκίου της Πορτογαλίας –χώρες, δηλαδή, που αντιμετωπίζουν προβλήματα, ανάλογα με τα δικά μας– αλλά και κατά 1 μονάδα υψηλότερο από το αντίστοιχο επιτόκιο δανεισμού της Ιρλανδίας, της οποίας το δημοσιονομικό έλλειμμα προβλέπεται σε 11% του ΑΕΠ για φέτος.
– Το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών της χώρας, κινείται προς το 14,5% του ΑΕΠ, είναι το υψηλότερο στην ευρωζώνη ως ποσοστό του ΑΕΠ και ένα από τα υψηλότερα παγκοσμίως.
Τι αναφέρει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Σοβαρότατη επιδείνωση όλων των βασικών δεικτών θα εμφανίσει φέτος και το 2010 η ελληνική οικονομία, εξαιτίας της ύφεσης που πλήττει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Η έκθεση της Κομισιόν προβλέπει για την Ελλάδα ότι το έλλειμμα θα κινηθεί σαφώς πάνω από το απαγορευτικό όριο του 3% του ΑΕΠ, το δημόσιο χρέος θα αυξηθεί προς το 100%, η ανάπτυξη θα προσεγγίσει το μηδέν, η ανεργία θα αυξηθεί σημαντικά, ενώ προβλέπεται δραματική μείωση των επενδύσεων και της εσωτερικής κατανάλωσης.
Ειδικότερα, το 2008 το δημόσιο έλλειμμα αυξήθηκε στην Ελλάδα στο 3,4% του ΑΕΠ, ενώ με τα σημερινά δεδομένα, δηλαδή χωρίς πρόσθετα διορθωτικά μέτρα, το έλλειμμα θα αυξηθεί στο 3,7% φέτος και στο 4,2% του χρόνου. Επιδείνωση προβλέπεται και για το δημόσιο χρέος, το οποίο από 94% του ΑΕΠ το 2008 θα αυξηθεί στο 98,4% το 2010.
Σημαντική υποχώρηση καταγράφεται και στην ανάπτυξη, όπου η αύξηση του ΑΕΠ από 2,9% το 2008 θα πέσει στο 0,2% φέτος και στο 0,7% το 2010. έπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Νοέμβριο η Κομισιόν προέβλεπε ανάπτυξη στην Ελλάδα της τάξης του 2,5% για φέτος και 2,6% του χρόνου.
Αύξηση μετά από πέντε χρόνια θα καταγράψει και ο δείκτης της ανεργίας, η οποία από 8,3% του ενεργού πληθυσμού το 2008 θα ανέλθει στο 9,4% το 2010 και αυτό οφείλεται στην αρνητική εξέλιξη της απασχόλησης το 2009 (-0,1%) και στην οριακή αύξηση το 2010 (0,21%). Η κρίση συρρικνώνει και την ιδιωτική κατανάλωση, η οποία τα τελευταία χρόνια κατέγραφε σημαντική αύξηση (μεταξύ 2,5% και 4% ετησίως), ενώ φέτος και του χρόνου θα περιοριστεί σε μια αύξηση της τάξης του 0,7%. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στις δυσμενέστερες πιστωτικές συνθήκες, δηλαδή στη δυσκολία δανεισμού από τις τράπεζες. Συρρίκνωση καταγράφεται και στις επενδύσεις, οι οποίες από αυξήσεις άνω του 4,5% τα τελευταία χρόνια, θα κινηθούν φέτος αρνητικά (1,4%) και του χρόνου οριακά θετικά (0,5% ).
Παρά την ύφεση και τη μείωση της εσωτερικής ζήτησης, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα συνεχίσει να κινείται σε επίπεδα της τάξης του 13% του ΑΕΠ, προϊόν της έλλειψης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Το μόνο θετικό στοιχείο είναι ο αναμενόμενος σχετικά χαμηλός πληθωρισμός, ο οποίος από 4,2% το 2008 θα κυμανθεί στο 2,5% φέτος και στο 2,7% το 2010. Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να μειωθούν το 2009, αντανακλώντας την αναμενόμενη σταθεροποίηση των τιμών του πετρελαίου. Ωστόσο, όπως σημειώνει, οι μισθοί και το κόστος ανά μονάδα εργασίας θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται με σχετικά υψηλούς ρυθμούς, γεγονός από το οποίο συνάγεται σημαντική πτώση των κερδών.
Στο ερώτημα εάν η Ελλάδα αλλά και άλλες τρεις χώρες της ευρωζώνης (Ισπανία, Ιρλανδία, Γαλλία) οδηγηθούν σε κοινοτική επιτήρηση για υπερβολικό έλλειμμα, αυτό θα γίνει γνωστό τον επόμενο μήνα. Όπως επισήμανε ο αρμόδιος Επίτροπος, κ. Χοακίν Αλμούνια, η Κομισιόν θα περιμένει από όλα τα κράτη μέλη την υποβολή των προγραμμάτων σταθερότητας και ανάπτυξης, προκειμένου να διαπιστώσει εάν υπάρχουν μέτρα για διόρθωση του δημόσιου ελλείμματος, ώστε να επανέλθει κάτω από το 3% του ΑΕΠ. Εάν δεν προκύπτει μείωση του ελλείμματος κάτω από το προαναφερόμενο όριο, η Επιτροπή θα εισηγηθεί στο Συμβούλιο έπουργών την παραπομπή σε κοινοτική επιτήρηση.
Ωστόσο, η Ελλάδα έχει και ένα επιπλέον πρόβλημα σε σχέση με τις άλλες προαναφερόμενες χώρες, δεδομένου ότι είχε υπερβολικό έλλειμμα και το 2007, που σημαίνει ότι αυξάνεται η πιθανότητα εισόδου σε διαδικασία κοινοτικής επιτήρησης.
Μοναδικός τρόπος να αποφευχθεί η επιτήρηση είναι να πειστεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από το πρόγραμμα Σταθερότητας που υπέβαλε ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, κ. Γιάννης Παπαθανασίου, ότι το έλλειμμα θα επανέλθει με συγκεκριμένα μέτρα και σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα κάτω από το 3% του ΑΕΠ.
Ήδη, αξιολογείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τα συμπεράσματα θα συμπεριληφθούν σε έκθεση που θα υποβάλει προς το συμβούλιο υπουργών (ECOFIN) του Φεβρουαρίου ή του Μαρτίου. Παράλληλα με τα συμπεράσματα θα εισηγείται επιτήρηση ή όχι για την Ελλάδα και, ενδεχομένως, και για άλλες χώρες.
Η αξιολόγηση, συγκεκριμένα, θα αφορά όχι στους στόχους αλλά στα μέτρα που θα δεσμεύεται να λάβει η Κυβέρνηση ώστε να υλοποιηθούν οι στόχοι.
Αυστηρότητα
Στην έκθεση της Κομισιόν, που παρουσιάστηκε στις 19 Ιανουαρίου και προκάλεσε οικονομικό σεισμό στην Ελλάδα και γενικά στην Ευρώπη, περιγράφονται με τεχνοκρατική, αυστηρή γλώσσα οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας που είναι δυσοίωνες, εκτός και αν ληφθούν μέτρα.
Στο σύντομο κείμενο της έκθεσης αναφέρεται συγκεκριμένα:
«Η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να αναπτύσσεται πάνω από το μέσο όρο της ευρωζώνης, με ρυθμούς κοντά στο 3% το 2008. Πάντως, η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε το 2008, ειδικότερα στο δεύτερο μισό του έτους, με κύρια αιτία την πτώση της εσωτερικής ζήτησης, ενώ οι εξαγωγές υπηρεσιών, ειδικότερα στον τομέα των μεταφορών, παρουσίασαν μεγάλη μείωση.
Η δραστηριότητα αναμένεται να επηρεαστεί ιδιαίτερα από τη διεθνή οικονομική κρίση και παρά τα θετικά πρόσημα, η οικονομική ανάπτυξη θα είναι βραδεία το 2009 και θα στηρίζεται απόλυτα στην εσωτερική ζήτηση. Σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας στις διεθνείς αγορές, η επιδείνωση των πιστωτικών όρων αναμένεται να μειώσει την ιδιωτική κατανάλωση, ενώ οι επενδύσεις θα περιοριστούν ακόμα περισσότερο.
Η επιδείνωση του οικονομικού περιβάλλοντος στην ευρωζώνη και στη νοτιο-ανατολική Ευρώπη, σε συνδυασμό με την αύξηση του κόστους της μονάδας εργασίας πάνω από το μέσο όρο της ευρωζώνης, θα επηρεάσει τις εμπορικές εξαγωγές, οι οποίες αναμένεται να μειωθούν το 2009. Επίσης, οι υπηρεσίες στον τομέα των μεταφορών και του τουρισμού είναι όλο και περισσότερο ευάλωτες στο αντίξοο διεθνές περιβάλλον και προβλέπεται ότι θα περιοριστούν, γεγονός που συνεπάγεται τη μηδενική συνεισφορά των καθαρών εξαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου αναμένεται να παραμείνει ανώτερο του 12½% του ΑΕΠ σε όλη την εξεταζόμενη περίοδο.
Η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να οδηγήσει σε μια σχεδόν μηδενική ανάπτυξη της απασχόλησης έως το 2010, ενώ η πτωτική τάση της ανεργίας που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια αναμένεται αντίστοιχα να περιοριστεί και τα ποσοστά ανεργίας να αυξηθούν. Οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να μειωθούν το 2009, αντανακλώντας την αναμενόμενη σταθεροποίηση των τιμών του πετρελαίου. Ωστόσο, οι μισθοί και το κόστος ανά μονάδα εργασίας θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται με σχετικά υψηλούς ρυθμούς, γεγονός από το οποίο συνάγεται σημαντική πτώση των κερδών».
