του Πάνου Κακούρη
Δραματικές αποφάσεις καλείται να λάβει το οικονομικό επιτελείο της Κυβέρνησης, προκειμένου να αντιμετωπίσει το τεράστιο δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας, ενεργώντας υπό την ασφυκτική πίεση των αγορών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ζητούν επιτακτικά τη λήψη πρόσθετων και πιο επώδυνων μέτρων.
Το σκηνικό στην οικονομία βαραίνει, από την έναρξη της αυστηρής διαδικασίας επιτήρησης από το Φεβρουάριο, με παρεμβάσεις της Κομισιόν ανά τρίμηνο, ενώ θα καραδοκούν και οι διεθνείς χρηματοοικονομικοί οίκοι για νέες υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας, που αυξάνουντο κόστος δανεισμού.
Ο φορολογικός τομέας είναι εκείνος που θα σηκώσει το κύριο βάρος της δημοσιονομικής ανασυγκρότησης και οι αποφάσεις αναμένονται στα τέλη του Φεβρουαρίου, ενώ δύσκολες αποφάσεις θα ληφθούν και στον τομέα των δαπανών, με μεγάλη πιθανότητα αστοχίας.
Καταργούνται δεκάδες φοροαπαλλαγές και αυξάνεται η φορολογική επιβάρυνση για εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενους, ενώ πρωταρχικός στόχος παραμένει η πάταξη της φοροδιαφυγής, που έχει διογκωθεί εν μέσω της κρίσης. Επίσης, δρομολογούνται μέτρα όπως η τιτλοποίηση (προείσπραξη) εσόδων από το ΦΜΑΠ (έκδοση ομολόγων έναντι των εσόδων που θα εισπράξει από την επαναφορά του ΦΜΑΠ και την κατάργηση του ΕΤΑΚ), η φορολόγηση με 90% των bonus των τραπεζικών στελεχών (εφόσον χορηγηθούν), η περικοπή συνολικά της δαπάνης για επιδόματα στο δημόσιο κατά 10%, το κλείσιμο της λειτουργίας του 1/3 των γραφείων του ΕΟΤ και των γραφείων τύπου στο εξωτερικό, η μείωση αποδοχών των υπουργών, γενικών και ειδικών γραμματέων, βουλευτών και των διοικητικών στελεχών των ΔΕΚΟ.
Πέραν από την πίεση των ίδιων των δημοσιονομικών μεγεθών, όπως του ελλείμματος που έφτασε στο 12,7% το 2009 και του δημοσίου χρέους που ξεπέρασε το ποσό των 300 δισ. ευρώ, ο υπουργός Οικονομικών κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου έχει να αντιμετωπίσει και τις αρνητικές εκθέσεις των ξένων χρηματοοικονομικών οίκων και τις υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, εξέλιξη που εκτινάσσει στα ύψη τα επιτόκια δανεισμού του δημοσίου.
Στο πλαίσιο αυτό αναθεώρησε, πριν ακόμα την έναρξη της συζήτησής του στη Βουλή, τον προϋπολογισμό του 2010, θέτοντας πιο φιλόδοξο στόχο για τη μείωση του ελλείμματος στο 8,7% του ΑΕΠ, που σημαίνει επιπλέον μείωση του ελλείμματος κατά 0,4% του ΑΕΠ ή κατά 1 δισ. ευρώ.
Ο αρχικός στόχος ήταν η μείωση του ελλείμματος στο 9,1% του ΑΕΠ, από 12,7% που κλείνει το 2009, αλλά η εξαγγελία του συνάντησε αρχικά την ευνοϊκή αποδοχή των αγορών, πλην όμως, λίγες ώρες αργότερα, ακολούθησε η αιφνιδιαστική ανακοίνωση από τη Standard & Poor’s για υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας, στην κατηγορία ΒΒΒ+, ενώ απειλεί και με νέα υποβάθμιση. Την ίδια κίνηση έχει προαναγγείλει και η Moody’s, εξέλιξη που θα επιβαρύνει περαιτέρω το κλίμα για την ελληνική οικονομία στο εξωτερικό και, κυρίως, το κόστος δανεισμού, που ενδιαφέρει περισσότερο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων στις αρχές Νοεμβρίου βρισκόταν στο 4,60% και τώρα πλέον κυμαίνεται στο 5,70-5,80%, έχοντας διευρύνει ισόποσα τη διαφορά του από το αντίστοιχο γερμανικό ομόλογο.
Το ύψος του δανεισμού για το 2010 έχει προσδιοριστεί σε 55 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 23 δισ. ευρώ αποτελούν το έλλειμμα του προϋπολογισμού του 2010, τα 22 δισ. ευρώ τις λήξεις των παλαιών ομολόγων και τα 9 δισ. ευρώ είναι οι λήξεις των εντόκων γραμματίων που εκδόθηκαν το 2009 και λήγουν εντός του νέου έτους.
Το ποσό είναι αισθητά μειωμένο σε σύγκριση με τα 80 δισ. ευρώ που έφτασε ο ακαθάριστος δημόσιος δανεισμός το 2009. Ωστόσο, τα 55 δισ. ευρώ αποτελούν στόχο, που λόγω των αβεβαιοτήτων στην πορεία υλοποίησης του προϋπολογισμού, το ποσό του τελικού δανεισμού μπορεί να αυξηθεί σε υψηλότερα επίπεδα. Υπενθυμίζεται ότι ο στόχος του δανεισμού για το 2009 ήταν τα 40,7 δισ. ευρώ, αλλά η αξία των συνολικών εκδόσεων τίτλων υπερδιπλασιάστηκε.
Αποκρατικοποιήσεις
Στο πλαίσιο της προσπάθειας να δελεάσει τις αγορές, ο υπουργός Οικονομικών κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου ανακοίνωσε και πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, από το οποίο προσδοκά να συγκεντρώσει το 2010 ποσό ύψους 2,5 δισ. ευρώ. Βασικές αιχμές του προγράμματος των ιδιωτικοποιήσεων θα είναι η Αγροτική Τράπεζα και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, που θεωρούνται ως πλέον προσοδοφόρα στοιχεία ενεργητικού του χαρτοφυλακίου του δημοσίου.
Υπενθυμίζεται ότι στην Αγροτική Τράπεζα το δημόσιο κατέχει το 77,31% των μετοχών, ενώ στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο το δημόσιο ελέγχει άμεσα το 34,04% των μετοχών.
Και αυστηρή επιτήρηση
Εντός του Φεβρουαρίου η ελληνική οικονομία θα τεθεί υπό αυστηρή επιτήρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την ενεργοποίηση του άρθρου 104 παρ. 9 της Συνθήκης, που προβλέπει έλεγχο ανά τρίμηνο των οικονομικών μας πεπραγμένων, αλλά και παρεμβάσεις σε κατευθύνσεις πολιτικής.
Η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα παρέμβασης στη χάραξη της πολιτικής, αλλά τα όρια δεν είναι αποσαφηνισμένα και όσο μεγαλύτερα είναι τα προβλήματα που θα αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία τόσο ισχυρότερες θα είναι οι παρεμβάσεις των κοινοτικών.
Η διαδικασία των κυρώσεων εναντίον της Ελλάδας, που θα κορυφωθούν στις αρχές Φεβρουαρίου, είναι:
Παράγραφος 7: Εάν το Συμβούλιο Υπουργών αποφασίσει ότι υπάρχει υπερβολικό έλλειμμα, απευθύνει συστάσεις στη χώρα-μέλος για να τερματιστεί η κατάσταση αυτή εντός καθορισμένου χρονικού διαστήματος. Ήδη, η Ελλάδα βρίσκεται στη φάση αυτή από την περασμένη άνοιξη, καθώς μας ζητήθηκε να παρουσιάσουμε συγκεκριμένα μέτρα, έως τις 24 του περασμένου Οκτωβρίου, για τη μείωση του ελλείμματος κάτω από 3% του ΑΕΠ. Τότε, βέβαια, η Κυβέρνηση της Ν.Δ. ενημέρωνε την Κομισιόν ότι το έλλειμμα θα ήταν φέτος στο 3,% του ΑΕΠ, αλλά βρέθηκε πάνω από το 12%.
Παράγραφος 8: Εάν το Συμβούλιο διαπιστώσει ότι δεν ανελήφθη αποτελεσματική δράση σε εφαρμογή των συστάσεών του εντός του καθορισμένου χρονικού διαστήματος, τότε μπορεί να τις ανακοινώσει δημόσια. Αυτό έπραξε ο Επίτροπος κ. Χοακίν Αλμούνια στις αρχές Δεκεμβρίου.
Παράγραφος 9: Εάν ένα κράτος-μέλος επιμένει να μην εφαρμόζει τις συστάσεις του Συμβουλίου, τότε το Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει να ειδοποιήσει αυτό ώστε να λάβει, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος, την οποία το Συμβούλιο κρίνει αναγκαία για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Σε αυτήν την περίπτωση, το Συμβούλιο μπορεί να ζητήσει από τη χώρα-μέλος να υποβάλει εκθέσεις σύμφωνα με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, για να εξετάσει τις προσπάθειες προσαρμογής που καταβάλλει αυτή. Πρόκειται για το επόμενο στάδιο στο οποίο θα μεταφερθεί η Ελλάδα στις αρχές του 2010, και θα υποχρεώνεται σε ανά τρίμηνο έλεγχο των δημοσιονομικών δεδομένων.
Παράγραφος 10: Το κράτος-μέλος δεν έχει δικαίωμα να προσφύγει κατά της κοινοτικής απόφασης.
Παράγραφος 11: Εφόσον μία χώρα-μέλος δεν συμμορφώνεται με απόφαση που έχει ληφθεί στο πλαίσιο της παραγράφου 9, η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει να εφαρμόσει τα ακόλουθα μέτρα:
1. Να απαιτήσει να δημοσιεύει το εν λόγω κράτος πρόσθετες πληροφορίες τις οποίες ορίζει το Συμβούλιο, προτού εκδώσει ομολογίες και χρεόγραφα.
2. Να καλέσει την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να αναθεωρήσει την πολιτική δανεισμού που ασκεί απέναντι στη συγκεκριμένη χώρα, δηλαδή να σταματήσει τις χρηματοδοτήσεις.
3. Να απαιτήσει από το κράτος-μέλος να καταθέσει ατόκως στην Κοινότητα ποσό κατάλληλου ύψους, έως ότου, κατά τη γνώμη του Συμβουλίου, διορθωθεί το υπερβολικό έλλειμμα.
4. Να επιβάλει πρόστιμα εύλογου ύψους. Οι κυρώσεις έχουν μορφή αρχικά άτοκης κατάθεσης υπέρ της Κοινότητας. Το ποσό της κατάθεσης είναι ίσο με το 0,2 του ΑΕΠ και ένα δεύτερο ποσό που θα είναι ίσο με το 1/10 της διαφοράς του ελλείμματος του προηγούμενου έτους και του ορίου του 3% του ΑΕΠ που επιβάλλει η Ε.Ε. Στην Ελλάδα, με το έλλειμμα του 2009 να διαμορφώνεται στο 12,5%, το πρόστιμο, αν φτάσουμε στο σημείο αυτό, θα είναι της τάξης του 1% του ΑΕΠ ή περίπου 2,5 δισ. ευρώ.
Νέες συγχωνεύσεις Ταμείων
Οι περαιτέρω συγχωνεύσεις ασφαλιστικών ταμείων περιλαμβάνονται στις άμεσες προτεραιότητες της Κυβέρνησης, στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου που θα ολοκληρωθεί με την ανακοίνωση των αποφάσεων στα τέλη της άνοιξης.
Στόχος είναι η αντιμετώπιση των αυξανόμενων, με γεωμετρική πρόοδο, ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων, που απειλούν τις συντάξεις και κεκτημένα ασφαλισμένων.
Στο πακέτο των μέτρων για τη διάσωση του ασφαλιστικού συστήματος συμπεριλήφθηκε πλέον και η ένταξη στην αγορά εργασίας των οικονομικών μεταναστών, κατά το πρότυπο που εφάρμοσαν παλαιότερα οι ΗΠΑ. Εντάσσοντας τους οικονομικούς μετανάστες στην επίσημη αγορά εργασίας, εξασφαλίζονται εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία, εφόσον πραγματοποιούνται ενδελεχείς έλεγχοι και διασφαλίζεται η απόδοση των εισφορών.
Ο βασικός άξονας της κοινωνικής πολιτικής που απεικονίζει ο προϋπολογισμός 2010 είναι η διαμόρφωση ενός δημόσιου ασφαλιστικού συστήματος, οικονομικά βιώσιμου, που καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών και εγγυάται την αλληλεγγύη των γενεών, αναφέρεται σχετικά, ενώ καταγράφονται οι αλλαγές που θα προωθηθούν μετά από διάλογο, οι οποίες είναι:
1. Η συγχώνευση των υπαρχόντων ασφαλιστικών ταμείων σε μεγάλους αυτόνομους βιώσιμους ασφαλιστικούς φορείς, με επαρκή χρηματοδότηση.
2. Η θεσμοθέτηση της βασικής σύνταξης ως κοινή αφετηρία και η σταδιακή διαμόρφωση για τους αγρότες και τους ανασφάλιστους του κατώτατου ορίου των 950 ευρώ για το ζευγάρι και των 550 ευρώ για το μεμονωμένο συνταξιούχο.
3. Η αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας και δυσλειτουργιών που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι πολίτες στα Ταμεία.
4. Η αναδόμηση των μονάδων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, στο πλαίσιο ενός σωστά οργανωμένου συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας.
5. Η μείωση του χρόνου αναμονής για πληρωμή των συντάξεων σε τρεις μήνες μέχρι το τέλος του 2010.
6. Ο επαναπροσδιορισμός του θεσμού του ΕΚΑΣ.
7. Η αναθεώρηση του καθεστώτος των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων.
8. Η δημιουργία της υπηρεσίας του ασφαλιστικού συμβούλου στα Ταμεία, με στόχο την ενημέρωση των πολιτών για τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους.
Σε ό,τι αφορά στις προοπτικές των ασφαλιστικών ταμείων, παρατηρείται ότι οι αυξημένες δαπάνες για τις συντάξεις, τη χορήγηση δανείων για τη στέγαση και τα προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας και η συνεχιζόμενη μείωση των εσόδων κυρίως του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ θα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του ελλείμματος των ΟΚΑΠ το 2010. Το οικονομικό αποτέλεσμα του 2010 σε σύγκριση με το έτος 2009 αναμένεται να εμφανίσει αύξηση του ελλείμματος κατά 1.689,69 εκατ. ευρώ (από 11.796,21 εκατ. ευρώ το 2009 σε 13.485,90 εκατ. ευρώ το 2010). Ως ποσοστό του ΑΕΠ προβλέπεται ότι θα ανέλθει το 2010 σε 5,52% έναντι 4,91% το 2009.
Ο ακαθάριστος όσο και ο καθαρός δανεισμός προβλέπεται ότι θα ανέλθουν το 2010 σε 4.983,67 εκατ. ευρώ ή 2,04% του ΑΕΠ, ενώ ο δημοσιονομικός δανεισμός σε 4.643,67 εκατ. ευρώ ή 1,90% του ΑΕΠ.
